Nguyễn Duy là một nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Ông là gương mặt tiêu biểu của lớp nhà thơ trẻ có lòng yêu nước sâu sắc trong thời kháng chiến chống Mỹ. Sau khi đất nước hoàn toàn được giải phóng ông vẫn không ngừng nghỉ sáng tác. Hãy cùng tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác văn học của nhà thơ tài năng này nhé.

Tham khảo thêm:

• Soạn bài đò lèn chi tiết
• Phân tích bài thơ Đò lèn của Nguyễn Duy
• Tác giả tác phẩm tiếng hát con tàu Chế Lan Viên
• Sóng xuân quỳnh tác giả tác phẩm
• Soạn văn 12 chi tiết các tác phẩm văn học

1. Tiểu sử nhà thơ Nguyễn Duy

Nguyễn Duy sinh năm 1948, tên khai sinh là Nguyễn Duy Nhuệ, được sinh ra tại xã Đông Vệ, huyện Đông Sơn, thị xã Thanh Hóa (nay là phường Đông Vệ, thành phố Thanh Hóa), tỉnh Thanh Hóa.

Năm 1965, Nguyễn Duy làm tiểu đội trưởng tiểu đội dân quân trực chiến tại khu vực cầu Hàm Rồng, đây là một trọng điểm đánh phá ác liệt nhất của không quân Mỹ trong những năm chiến tranh Việt Nam. Năm 1966 ông lên đường đi nhập ngũ, trở thành lính đường dây của bộ đội thông tin và tham gia chiến đấu nhiều năm trên các chiến trường như: đường 9 – Khe Sanh, Đường 9 – Nam Lào, Nam Lào hay chiến trường miền Nam, biên giới phía Bắc (năm 1979). Trong giai đoạn này, Nguyễn Duy đã trở thành một gương mặt tiêu biểu trong lớp nhà thơ trẻ ở thời kỳ chống Mỹ cứu nước. Sau đó ông giải ngũ, về làm việc cho Tuần báo Văn nghệ Hội Nhà văn Việt Nam và là Trưởng Đại diện của báo này tại phía Nam.

Nguyễn Duy bắt đầu viết thơ từ rất sớm, từ khi ông còn đang là học sinh trường cấp 3 Lam Sơn, Thanh Hóa. Năm 1973, ông đã đạt được giải nhất cuộc thi thơ tuần báo Văn nghệ với chùm thơ: Bầu trời vuông, Giọt nước mắt và nụ cười, Hơi ấm ổ rơm,  Tre Việt nam trong tập Cát trắng. Ngoài sáng tác thơ, ông còn viết tiểu thuyết, bút ký. Năm 1997 ông đã tuyên bố “gác bút” để chiêm nghiệm lại bản thân rồi tập trung vào làm lịch thơ, in thơ lên các chất liệu như tranh, tre, nứa, lá, thậm chí là trên bao tải. Từ năm 2001, ông in nhiều thơ trên giấy dó- đây là loại giấy được sản xuất từ vỏ cây dó (như dó giấy, dó liệt). Ông đã biên tập và vào năm 2005 ông cho ra mắt tập thơ thiền in trên giấy dó (gồm có 30 bài thơ thiền thời Lý, Trần do ông chọn lọc) với khổ 81 cm x 111 cm có nguyên cả bản tiếng Hán, phiên âm, dịch nghĩa và dịch thơ tiếng Anh, dịch nghĩa và dịch thơ tiếng Việt với ảnh nền và ảnh minh họa của ông.

Sau đó ông giải ngũ, tiếp tục làm việc tại Tuần báo Văn nghệ Hội Nhà văn Việt Nam và đảm nhiệm chức Trưởng Đại diện của báo này tại phía Nam.

2. Phong cách sáng tác

Nguyễn Duy có rất nhiều tác phẩm mang phong cách ngang tàn nhưng vẫn trầm tĩnh và giàu cảm xúc, cứ như thế ông đã gieo rắc vào lòng độc giả những rung cảm khó có thể tìm được trong thơ ca của bất kỳ nghệ sĩ nào. Nguyễn Duy được đánh giá rất cao trong thể thơ lục bát truyền thống, đây là thể thơ có cảm giác rất dễ viết nhưng để viết được hay thì lại rất khó. Thơ lục bát của ông được viết theo phong cách mới mẻ, hiện đại, câu thơ vừa phóng túng lại vừa uyển chuyển.

Nguyễn Duy là một trong số ít những cây bút có những đóng góp to lớn làm mới thể thơ lục bát bằng những tìm tòi theo hướng hiện đại, tạo nên một nét độc đáo, hấp dẫn của ngôn ngữ và hình ảnh của thể thơ truyền thống này.

3. Những tác phẩm tiêu biểu trong sự nghiệp của Nguyễn Duy

+ Trong sự nghiệp cầm bút sáng tác, ông đã dành rất nhiều thời gian để viết về đề tài người mẹ, tác giả gửi gắm tất cả tình cảm, sự yêu thương và trân trọng của mình đối với người mẹ. Nó không chỉ đơn thuần dừng lại ở tình cảm của ông dành cho mẹ mà nó còn là tình cảm thiêng liêng của hàng triệu trái tim con người Việt Nam dành cho người mẹ của mình. Một số tác phẩm tiêu biểu được kể đến như: Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa; Hơi ấm ổ rơm; Bà mẹ Triệu Phong, Bát nước ngô của mẹ;….

+ Tuyển thơ lục bát gồm: Ánh trăng, Cát trắng, Tre Việt Nam, Đò Lèn… Nổi bật nhất trong sự nghiệp sáng tác thơ ca của ông là tập thơ Ánh trăng, bài thơ đã khiến bao nhiêu độc giả phải thay đổi suy nghĩ của mình. Với giọng thơ trầm lắng, nhẹ nhàng, tác phẩm như lời nhắc nhở về tình nghĩa thủy chung son sắt và bài học đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” sâu sắc. Trong đó, bài thơ “Đò Lèn” được in trong tập thơ này cũng được đánh giá rất cao, đây là bài thơ ông đã giành tất cả tình cả, lòng kính trọng và tình yêu thương sâu sắc để viết về người bà ngoại của mình. Bài thơ gợi lại những kí ức tươi đẹp, yên bình về thời thơ ấu của mình và hình ảnh người bà tảo tần, hết mực yêu thương người cháu mồ côi, đồng thời còn thể hiện sự nuối tiếc, nỗi ân hận muộn màng của người cháu về thời thơ ấu vô tư, vô tâm không thấu hiểu được những nỗi cơ cực đầy vất vả của bà. 

Bài thơ “Tre Việt Nam” của ông cũng nhận được rất nhiều sự yêu thích từ phía độc giả. Bài thơ là tác phẩm tiêu biểu cho sự đổi mới trong thể thơ lục bát truyền thống, lời thơ mượt mà, có rất nhiều câu chữ tượng hình cùng giọng thơ truyền cảm.

Ngoài ra Nguyễn Duy còn có 3 bài thơ theo thể thơ tự do rất nổi tiếng được công chúng biết đến viết về những trăn trở, suy nghĩ của ông về tương lai, vận mệnh của đất nước, con người và mưu sinh.

• Bài thơ đầu là “Đánh thức tiềm lực”: bài thơ viết về những suy tư về tiềm lực và tương lai của đất nước.
• Bài thơ thứ 2 mang tên “Nhìn từ xa Tổ Quốc” được viết khi ông đến thăm Liên Xô, nó nói về những bất cập mà ông mắt thấy, tai nghe trong thời kỳ bao cấp.
• Bài thơ thứ 3 có tên “Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ” Vẫn giống thi pháp như 2 bài thơ trước đó nhưng chủ đề bài thơ được viết rộng hơn: viết về thiên nhiên, không gian và tương lai con người.

4. Giải thưởng đạt được

Nguyễn Duy vinh dự được nhà nước trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2007.

5. Nhận định về tác giả, phong cách sáng tác

Những tác phẩm thơ ca của Nguyễn Duy đưa ta về một thế giới quen thuộc, gần gũi. Nguyễn Duy đặc biệt thấm thía cái vẻ đẹp cao quý của những con người, những cuộc đời lao động cần cù gian khổ, không tên không tuổi. Đọc thơ Nguyễn Duy ta thấy nhà thơ hay cảm xúc, suy nghĩ trước những chuyện lớn, chuyện nhỏ quanh mình. Cái điều mà ở những người khác thì có thể chỉ là chuyện thoáng qua, nhưng với ông, nó lắng sâu và dường như đọng lại (Lời nhận định của nhà thơ Hoài Thanh)

Trịnh Công Sơn còn nhận xét rằng: “Hình hài Nguyễn Duy giống như đám đất hoang, còn thơ Nguyễn Duy là thứ cây quý mọc trên đám đất hoang đó”.

Nguyễn Duy nhận được rất nhiều những lời đánh giá cao từ những người nghệ sĩ khác về những tác phẩm nghệ thuật của mình. Thật vậy, những tác phẩm của ông đã đóng góp không nhỏ vào sự đa dạng trong kho tàng văn học Việt Nam.

Hy vọng qua bài viết này Butbi sẽ giúp bạn đọc hiểu thêm về cuộc đời, sự nghiệp sáng tác thơ ca của Nguyễn Duy, từ đó có những cảm nhận sâu sắc hơn về những tác phẩm văn học của ông.