Trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam, ca dao chiếm một vị trí vô cùng quan trọng bởi ca dao là tiếng nói phản ánh đời sống tâm hồn, tình cảm của nhân dân và thường mang tính trữ tình rất cao. Chính vì vậy ngay từ xa xưa ca dao đã là lựa chọn để những người con trai con gái qua đó trao gửi những lời yêu thương, ngọt ngào sâu lắng một cách đầy ý tứ nhưng vẫn tình cảm mặn nồng cho nhau thông qua những câu thề nguyền tình tứ. Ca dao là những khúc hát thanh tú của tình yêu đôi lứa. Và trong tình yêu bên cạnh những lời tỏ tình trao duyên không thể nào thiếu đi những lời thề nguyền gắn bó keo sơn. Nó được xem như là chất keo kết dính tình yêu đôi lứa với nhau, chẳng bao giờ lìa xa nhau. Từ nhiều góc nhìn khác nhau, các nhà nghiên cứu đã cho ra đời những công trình khác nhau nghiên cứu về mảng đề tài ca dao dân ca nói chung và lời thề nguyền trong ca dao nói riêng. Tuy thế, thề nguyền trong ca dao Việt Nam vẫn chứa đựng nhiều vấn đề thú vị, đòi hỏi phải nghiên cứu thêm.
1. Thề nguyền là gì?
Thề nguyền là những lời mà nam nữ nói với nhau trong tình yêu đôi lứa, thường hay lấy một sự vật hiện tượng ra để vin vào đó nói lời thề non hẹn biển. Thề nguyền giống như một lời thề trao duyên, minh chứng cho tình yêu trọn vẹn nghĩa tình. Ví dụ như:
“Nước non non nước khơi chừng
Ái ân đôi chữ xin đừng xa nhau”.
Thề nguyền là như thế đấy. Sau những tháng ngày e ấp, hẹn hò hò hẹn, khi tình yêu đã đủ lớn để chàng trai cô gái trao gửi cho nhau những hẹn thề non biển thì họ sẵn sàng lấy nói trời ra để thề, để làm chứng cho tình yêu thuỷ chung nghĩa tình của họ. Lời thề nguyền mang mục đích là sự chứng tỏ mãnh liệt nhất cho tình yêu lứa đôi, rằng họ sẵn sàng sống chết cùng nhau với tình yêu này.
2. Vị trí của thề nguyền trong kho tàng ca dao người Việt
Trong vô vàn những câu ca dao dân ca của người Việt, với muôn vẻ về ý nghĩa biểu đạt và mục đích hướng tới thì thề nguyền vẫn có cho mình một chỗ đứng riêng và sự quan trọng nhất định trong văn học Việt Nam. Bởi ca dao là khúc hát tâm tình, là nơi mà con người ta thể hiện những tình cảm và tâm hồn mình, đem lại nét mới cho đời sống tinh thần của nhân dân. Và trong các cung bậc tình cảm của con người thì tình yêu chính là thứ tình cảm mang lại cho con người ta nhiều cung bậc cảm xúc nhất. Tình yêu đôi lứa được thể hiện qua ca dao dân ca khá nhiều và mang nhiều màu sắc khác nhau. Thề nguyền cũng là một trong số ấy tuy nhiên nó không phải lời ca khi còn e thẹn hẹn hò, cũng không giống như những câu ca về tình cảm chồng vợ. Thề nguyền đơn giản mang mục đích là một sự minh chứng, là một lời hứa hẹn thuỷ chung son sắt của các cặp đôi dành cho nhau và cho tình yêu của họ. Vẫn đem đến cho nhân dân tính trữ tình vốn có của ca dao, thề nguyền con đem lại cho mỗi chúng ta cảm nhận rõ ràng và sâu sắc hơn về tình yêu đôi lứa. Và chỉ cần như vậy thôi, thề nguyền đã nhận cho mình một chỗ đứng vững chắc trong kho tang ca dao nói riêng và lớn hơn và văn học dân gian nói chung. Vị trí ấy được tạo nên bởi vai trò và cảm xúc mà nó mang lại cho những người đọc và cảm nhận nó.
3. Chức năng của thề nguyền
Giữ một vai trò to lớn trong tình yêu, đấy là chức năng chủ đạo của thề nguyền. Khi con người ta đã đưa ra lời thề tức là họ đã suy nghĩ rõ ràng và kỹ lưỡng về tình cảm ấy. Lời thề còn là sự khẳng định cho lòng thuỷ chung son sắt của con người dành cho người họ yêu. Trong tình yêu, lời thề chính là chất keo gắn kết hai con người lại với nhau, để từ đó họ cùng nắm tay nhau đi hết hành trình của cuộc đời. Việc lấy đất lấy trời hay bất kì một sự vật nào đó để vin vào đưa ra lời thề như để làm một sự chứng giám cho tình cảm thuỷ chung son sắt ấy. Sở dĩ như vậy để lời thề có trọng lượng và đánh mạnh mẽ và cảm xúc của đối tượng mà lời thề hướng tới. Có thể nói thề nguyền có chức năng chính là biểu tượng cho tình yêu thuỷ chung và là chất keo gắn chặt hai con người trong một tình yêu.
4. Định lượng thề nguyền trong kho tàng ca dao người Việt
Trong số lượng khoảng hơn 4000 lời thề nguyền về tình yêu nam nữ thì có khoảng gần 200 câu thề nguyền các loại. Điều này cho thấy so với các loại ca dao tình yêu khác có vẻ thề nguyền hơi kém cạnh về mặt số lượng. Thế nhưng nếu đặt vào vị trí của lời thề trong tình yêu thì có thể hiểu được sự thua kém này. Nếu như khi mới yêu, khi tỏ tình hẹn thể chúng ta có thể nghĩa ra vô số lời yêu tình tứ để nói, để ngâm và tạo thành một số lượng nhiều thì thề nguyền chỉ nói khi cả hai đã chắc chắn về mặt tình cảm của mình, vậy nên hạn chế về mặt số lượng so với các câu ca dao cùng thể loại là điều hiển nhiên.
Xét trong các câu thề nguyền ta nhận thấy các địa danh và các sự vật hùng vĩ như trời, đất, trăng được đem ra để thề nguyền khá nhiều. Như:
“Bao giờ cạn nước Thu Bồn
Ngập chùa Non Nước, thì lời đồn em mới tin”.
Hay :
“Chăn đơn nửa đắp nửa hong
Cạn sông, lở núi, ta đừng quên nhau”.
Có lẽ lí do mà người ta sử dụng nhiều các địa danh cũng như các sự vật bao la ra để thề nguyền là bởi đó là những gì to lớn, lớn lao, như để minh chứng cho tình yêu mà họ dành cho người họ thương cũng lớn lao như vậy đấy. Các sự vật trong cuộc sống thường ngày với sự thân thuộc và giản dị như tóc, thuyền,… cũng rất hay được lấy vào thề nguyền:
“Ăn mít bỏ xơ
Ăn cá bỏ lờ, mình nhớ hay quên”.
Hoặc :
“Bãi dài cát nhỏ tăm tăm
Phải căn duyên trời định bấy nhiêu năm anh cũng chờ”.
5. Thề nguyền có còn trong cuộc sống hiện nay?
Lý luận là như vậy thế nhưng trong thực thế liệu rằng thề nguyền có vai trò quan trọng thực sự như vậy trong tình yêu hay không? Xét vào thời điểm hiện nay, tuy tình yêu đã thay đổi rất nhiều so với ngày xưa nhưng dường như ta vẫn nhận ra được nét nào đó của thề nguyền còn vương lại trong tình yêu thực tế bây giờ. Dù cho hiện tại là thời đại của tình yêu công nghệ, nhưng trong tình yêu ta vẫn bắt gặp đâu đó hình ảnh đem trời đem đất hay một sự vật hiện hữu để dựa vào đó họ thề thốt họ trao cho nhau những lời yêu. Có thể không còn văn vẻ thành câu ca dao như trước đây đã từng như ta vẫn tìm thấy trong đó nét chấm phá của những lời thề nguyền xưa cũ len lỏi trong cuộc sống thực dụng ngày hôm nay. Vậy thì rõ ràng không thể coi thề nguyền đã mất đi, đã không còn ý nghĩa trong cuộc sống thực tiễn ngày hôm nay được. Trên thực tế thế nguyền vẫn còn hữu dụng, vẫn là chất keo gắn hai con ngươi trong tình yêu lại với nhau, chỉ là ta không nhận nó vẫn còn vương vị trong ngôn từ mà thôi.
Thề nguyền vẫn luôn gần gũi với cuộc sống người dân và họ đem những gì thân thuộc nhất ra để thề thốt cho tình yêu giản dị sâu lắng của họ vậy. Ngoài ra cũng có những yếu tố khác được đem ra thề nguyền như lịch sử hay con người sẽ được phân tích trong các phần sau của loạt bài mang chủ đề này, kính mời mọi người tiếp tục theo dõi ở các số tiếp theo.
( Hết phần 1 )
