Soạn văn bài: Mấy ý nghĩ về thơ (Nguyễn Đình Thi) ngắn gọn nhất Ngữ văn lớp 12 sẽ giúp các bạn học sinh dễ dàng nắm bắt được kiến thức trong bài. Bên cạnh đó, bản soạn văn lớp 12 này còn giới thiệu sơ qua về tác giả, tác phẩm để giúp bạn hiểu rõ được nội dung bài học trước khi đến lớp.

Tham khảo thêm: 

• Soạn bài Nguyễn Đình Chiểu ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc Ngữ văn 12
• Soạn bài đô xtoi ép xki
• Soạn văn 12 siêu ngắn

A. Tác giả

– Nguyễn Đình Thi (1924 – 2003) là một người con của Luông Pha-bang (Lào) ông được sinh ra và lớn lên ở đó.

– Quê gốc của ông là ở làng Vũ Thạch (nay là phố Bà Triệu, Hà Nội).

– Từ khi còn nhỏ, Nguyễn Đình Thi đã sống cùng với gia đình ở Lào.

– Vào năm 1931, ông đã cùng với gia đình về nước, tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1941.

– Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, Nguyễn Đình Thi đã tham gia Hội Văn hóa cứu quốc và Hội Văn nghệ Việt Nam.

– Từ những năm 1958 đến năm 1989, ông là Chủ tịch Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học – Nghệ thuật Việt Nam.

– Khi nhắc đến một nghệ sĩ đa tài không ai không nhắc tới Nguyễn Đình Thi bởi ông có thể:  viết văn, làm thơ, sáng tác nhạc, soạn kịch, viết lý luận phê bình văn nghệ, biên khảo triết học…

– Năm 1996, ông đã được nhận  Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

– Một số tác phẩm làm nên tên tuổi của ông như: Các tiểu thuyết như Xung kích (1951), Vào lửa (1966); các tập thơ như Người chiến sĩ (1956), Bài thơ Hắc Hải (1958); các vở kịch như Con nai đen (1961), Rừng trúc (1978); các tập tiểu luận như Mấy vấn đề về văn học (1956)…

– Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm:

• Tiểu luận “Mấy ý nghĩ về thơ”: được viết trong hội nghị tranh luận văn nghệ ở Việt Bắc vào năm 1949, tác phẩm được viết theo phong cách chính luận – trữ tình,với phương pháp kết hợp giữa nghị luận và tùy bút, lý luận gắn với thực tiễn.

– Thể loại: Tiểu luận

B. Tóm tắt bài mấy ý nghĩa về thơ

“Mấy ý nghĩ về thơ” là một trong những bài tiểu luận xuất sắc nhất của tác giả Nguyễn Đình Thi trình bày quan niệm về thơ ca. Tác phẩm được ra đời khi ông tham gia Hội nghị tranh luận văn nghệ được tổ chức ở miền Bắc vào tháng 9 năm 1949. Bài viết được trình bày một cách rất logic, mạch lạc với các nội dung rõ ràng dễ hiểu. Trước hết tác giả đã chỉ ra cho người đọc thấy được nguồn gốc của thơ ca là xuất phát từ tâm hồn và tình cảm của con người. Tác giả nhấn mạnh đó phải là tâm hồn có tư tưởng, có cảm xúc và thơ ca phải được làm ra từ đó. Nhà văn trình bày những suy nghĩ của mình về các đặc trưng của thơ ca: về hình ảnh “là hình ảnh thực xuất hiện ở trong tâm hồn khi ta sống ,ta trải nghiệm trong một tình huống hoặc trạng thái nào đấy”; về chữ và tiếng, ngoài ý niệm còn có một giá trị khác nữa “bỗng tự phá tung mở rộng ra, gọi đến xung quanh nó những cảm xúc, những hình ảnh không ngờ tới, tỏa ra xung quanh nó một vùng sáng đầy sống động”; về nhịp điệu trong thơ là “nhịp điệu của hình ảnh, tình ý, nói chung là của tâm hồn”. Một vấn đề nổi bật nhất về thơ ca được tác giả nhắc đến là thể thơ tự do, thơ không vần. Nguyễn Đình Thi đã không ngại mà thẳng thắn trình bày suy nghĩ của mình: “không có vấn đề thơ tự do, thơ có vần và thơ không có vần.Chỉ có thơ thực và thơ giả, thơ hay và thơ không hay, thơ và không thơ”. Đây là một quan niệm thật sự rất mới mẻ và đầy tính hiện đại, cách tân trái ngược với thơ ca truyền thống. Phần cuối cùng tác giả cố tình nhấn mạnh đến thơ của thời đại mới: “phải nói lên được tình cảm, tư tưởng mới của thời đại.” Bài viết cho ta cách nhìn, cách hiểu, cách cảm nhận sâu sắc, mới mẻ về thơ ca phù hợp với hoàn cảnh đất nước trong lúc bấy giờ.

– Bố cục:

• Đoạn 1: Từ đầu đến “…xung quanh ngọn lửa” ⇒ Nói về những đặc trưng cơ bản nhất của thơ.
• Đoạn 2: Phần còn lại ⇒ Những đặc điểm khác của thơ.

– Giá trị nội dung:

Bài tiểu luận này nêu lên những quan niệm mới mẻ, có chiều sâu về thơ, trong đó có những suy nghĩ, đề xuất của tác giả có thể gọi là hết sức táo bạo trong hoàn cảnh năm 1949 lúc bấy giờ. Tác giả khẳng định thơ chính là tiếng nói tâm hồn của con người, nhưng tâm hồn đó phải có tư tưởng và được biểu hiện thông qua hình ảnh, nhịp điệu, nhạc điệu và ngôn ngữ. Đường đi của thơ không vòng vèo uẩn khúc mà là con đường đi thẳng vào tình cảm, từ trái tim nhà thơ đến với trái tim người đọc. Thơ là tổng hợp, kết tinh. Văn xuôi cho phép không hoàn hảo, nhưng thơ thì luôn luôn đòi hỏi sự toàn bích về mọi mặt. Về thể thơ tự do, thơ không vần, tác giả có một quan niệm mới mẻ và hết sức táo bạo như sau: “không có vấn đề thơ tự do, thơ có vần và thơ không vần. Chỉ có thơ thực và thơ giả, thơ hay và thơ không hay, thơ và không thơ” mà thôi . Đây là một sự phá cách đối bất ngờ với thơ truyền thống nhưng lại cho ta thấy sự quan tâm đến chất lượng thơ của Nguyễn Đình Thi.

– Giá trị nghệ thuật:

Bài nghị luận nói về quan niệm thơ được viết ra với những suy nghĩ sâu sắc, mới mẻ, có ý nghĩa cách tân đổi mới, in đậm bản lĩnh và những trải nghiệm về thơ của Nguyễn Đình Thi, luôn được viết với một tư duy trong sáng, một lập luận chặt chẽ và một cách viết tài hoa. Thơ là một lĩnh vực rất trừu tượng, khó có thể nắm bắt nhưng cách viết của tác giả lại dễ hiểu, thu hút được người đọc vào vấn đề để cùng trao đổi và đối thoại. Văn lí luận của Nguyễn Đình Thi rất giàu hình ảnh, mang hơi thở của cuộc sống và sự nhiệt tình của người viết: đó chính là những yếu tố tạo nên nét riêng và sức hấp dẫn của bài tiểu luận này.

C. Giải đáp các câu hỏi trong sách giáo khoa

Hướng dẫn trả lời bài 1 trang 60 – sgk – ngữ văn 2 – tập 1

Nguyễn Đình Thi đã lý giải như thế nào về đặc trưng cơ bản nhất của thơ là biểu hiện tâm hồn con người?

* Trả lời

–  Để làm nổi bật những nét đặc trưng cơ bản nhất của thơ là biểu hiện từ trong tâm hồn con người, Nguyễn Đình Thi đã phân tích và lí giải về mối quan hệ giữa thơ với tâm hồn của con người bằng cách đưa ra rất nhiều những dẫn chứng:

• “Ta nói trời hôm nay nên thơ, nhưng thật ra là lòng chúng ta mong một nỗi niềm vui buồn nào mà muốn làm thơ, hoặc đọc thơ về trời xanh. Mưa phùn như là nỗi nhớ nhung gặp buổi chiều mưa mà muốn thì thầm những câu thơ chưa thành hình rõ”.
• “Làm một câu thơ yêu, tâm hồn ta cũng rung động như khi có người yêu trước mặt”.
• Những câu thơ, những lời thơ diễn lên “làm sống ngay lên một tình cảm, một nỗi niềm trong lòng người đọc”.
• “Thơ chính là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn ta khi đụng chạm với cuộc sống”.

⇒ Tác giả muốn nhấn mạnh rằng giữa thơ với tâm hồn con người có sự tương tác qua lại lẫn nhau.

–  Tiếp theo tác giả đưa ra một số đặc điểm của thơ để khẳng định thơ diễn tả tâm hồn con người.

• “Thơ cũng chính là một thứ nhạc”, “Một thứ nhịp điệu bên trong, một thứ nhịp điệu của hình ảnh, tình ý” nhưng nói chung những cái đó chính là “của tâm hồn”.
• Nhịp điệu của thơ thật ra được hình thành từ chính những cảm xúc, những hình ảnh và trong khoảng im lặng “cũng là nơi trú ngụ kín đáo của sự xúc động”.

– Cuối cùng tác giả đi đến một kết luận “đường đi của thơ là đi thẳng vào tình cảm”. Điều đó có nghĩa thơ thay ta thể hiện tâm hồn con người.

Hướng dẫn trả lời bài 2 trang 60 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Một số những yếu tố đặc trưng khác của thơ (hình ảnh, tư tưởng, cảm xúc, cái thực…) đã được Nguyễn Đình Thi đề cập như thế nào?

* Trả lời

Bên cạnh việc thể hiện tâm hồn của con người, nhiều yếu tố đặc trưng cơ bản khác cũng được Nguyễn Đình Thi đề cập đến:

– Hình ảnh thơ: “là hình ảnh thực xuất hiện trong tâm hồn khi ta sống trong một tình huống hoặc trạng thái nào đấy”, ví như “những tia lửa lóe lên khi búa đập vào sắt trên đe” tất cả được thu lượm tạo nên một bó sáng.

– Tư tưởng trong thơ: “những tư tưởng trong thơ là tư tưởng gắn liền với cuộc sống, ở trong cuộc sống. Tư tưởng của nhà thơ lại nằm ngay trong cảm xúc, tình tự”.

– Cảm xúc trong thơ: “Cảm xúc chính là phần xương thịt hơn cả đời sống tâm hồn”, “bất cứ cảm xúc tình tự nào của con người cũng gắn liền với sự suy nghĩ”.

– Cái thực trong thơ: “là những hình ảnh sống động có sức thu hút và thuyết phục người đọc. Đó là những hình ảnh chưa có vết nhòe của thói quen, không bị dập khuôn vào những ý niệm trừu tượng định trước”.

Hướng dẫn trả lời bài 3 trang 60 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Ngôn ngữ của thơ có gì đặc biệt so với ngôn ngữ của các thể loại văn học khác. Nguyễn Đình Thi đã quan niệm thế nào về thơ tự do, thơ không vần?

* Trả lời

* Ngôn ngữ của thơ so với ngôn ngữ của các thể loại văn học khác có sự khác biệt ở chỗ: thơ nó có nhịp điệu, có tính nhạc và ý ở ngoài lời “thi tại ngôn ngoại”.

– Ngôn ngữ khác: trong truyện, kí có ngôn ngữ kể chuyện; trong tác phẩm kịch có ngôn ngữ đối thoại.

– Ngôn ngữ thơ: luôn giàu cảm xúc, nhịp điệu, nhạc điệu. Nhịp điệu được thể hiện ở cách ngắt câu ngắt đoạn, tiếng bằng tiếng trắc, thanh bổng thanh trầm, nhịp điệu của hình ảnh, tình ý và của tâm hồn.

* Nguyễn Đình Thi đã trực tiếp bày tỏ quan niệm về thơ tự do và thơ không vần.

–  Trước tiên, các tác giả đã công nhận vai trò sức mạnh của vần, nhịp, luật thơ và sau đó sử dụng các thao tác lập luận bác bỏ để khẳng định dù không có nó người làm thơ vẫn thành công. “Theo tôi những luật lệ của thơ từ âm điệu đến vần đều là những vũ khí rất quan trọng trong tay người làm thơ. Không phải mỗi khi thiếu những vũ khí ấy trên trận đánh nhất định sẽ thua. Nếu thiếu vũ khí ấy trận đánh càng gay go hơn, nhưng người làm thơ vẫn có thể thắng”.

-Bày tỏ quan niệm: “Tôi nghĩ rằng không có vấn đề thơ tự do, thơ có vần và thơ không vần”

– Định hướng cách hiểu về thơ:

“Tôi nghĩ rằng chúng ta không nên đặt nặng vấn đề rằng thơ đi vào hình thức này hay hình thức khác mà trước hết nên lo làm thế nào để có thể nói lên được những tình cảm tư tưởng mới của thời đại. Dùng bất cứ hình thức nào miễn sao thơ diễn được đúng tâm hồn con người mới hiện nay.” Đây chính là một trong những vấn đề trọng tâm, cốt lõi trong quan niệm về thơ của Nguyễn Đình Thi.

* Nhận xét:

– Quan niệm về thơ của Nguyễn Đình Thi ngày càng đúng đắn và tiến bộ, sát thực với tình hình thơ ca thời đại.

– Quan niệm về thơ của Nguyễn Đình Thi ngày nay vẫn giữ được nguyên giá trị.

Hướng dẫn trả lời bài 4 trang 60 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Nêu rõ những tài hoa của Nguyễn Đình Thi trong nghệ thuật lập luận đưa dẫn chứng, sử dụng từ ngữ, hình ảnh… từ đó làm sáng tỏ từng vấn đề đặt ra.

* Trả lời

Những nét tài hoa của Nguyễn Đình Thi trong bài tiểu luận Mấy ý nghĩ về thơ được thể hiện ở nghệ thuật lập luận, đưa dẫn chứng, sử dụng từ ngữ và hình ảnh:

– Với hệ thống luận điểm rõ ràng, lập luận chặt chẽ tinh tế. Tác giả đã sử dụng linh hoạt các thao tác lập luận so sánh, phân tích, giải thích bác bỏ, cách suy nghĩ logic.

– Cách lấy dẫn chứng hết sức  độc đáo, tinh tế, thiết thực có tác dụng soi sáng cho từng luận điểm.

– Từ ngữ giàu có, ngôn ngữ chọn lọc được sử dụng một cách linh hoạt, sáng tạo.

– Cách viết có hình ảnh, chân thực, độc đáo giúp người đọc gợi nhiều liên tưởng.

Hướng dẫn trả lời bài 5 trang 60 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Quan niệm về thơ của Nguyễn Đình Thi đối với ngày nay còn có giá trị không? Vì sao?

* Trả lời

Quan niệm về thơ của Nguyễn Đình Thi dẫu rằng đã cách đây hơn nửa thế kỉ, thế nhưng nó vẫn còn nguyên giá trị, vì:

– Sáng tác thơ ca và thưởng thức thơ là những hoạt động nghệ thuật không bao giờ ngừng nghỉ, dù ở thời đại nào đi chăng nữa con người cũng vẫn có nhu cầu thể hiện tư tưởng.

– Dù rằng quan niệm về thơ có sự đổi mới về một số mặt thi pháp nhưng luận điểm cơ bản trên đây vẫn còn được giữ nguyên giá trị.

– Quan niệm về thơ của Nguyễn Đình Thi còn mang lại một ý nghĩa rất lớn đối với việc định hướng sáng tạo và cảm thụ thơ ca.