Soạn văn bài: Thực hành chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận -ngữ văn 12-tập 1 giúp các bạn học sinh biết phát hiện và sửa lại những lỗi sai trong lập luận đồng thời giúp các bạn biết cách tránh những lỗi đó trong quá trình thực hành làm văn.

Tham khảo thêm: 

• Soạn bài những ngày đầu của nước việt nam mới
• Soạn bài vợ chồng a phủ
• Hệ thống kiến thức văn học lớp 12

1. Tóm tắt nội dung bài thực hành chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận

– Khi lập luận trong văn nghị luận cần lưu ý:

• Cần xác định rõ những luận điểm cần trình bày: luận điểm phải phù hợp với đối tượng đang nghị luận, phải thể hiện được cái bản chất của đối tượng cần bàn.
• Dùng các phương tiện ngôn ngữ sao cho phù hợp: câu văn, từ ngữ rõ ràng, chính xác để diễn đạt đúng nội dung cần trình bày.
• Có nhiều cách trình bày và cách sắp xếp luận điểm trong một đoạn văn nhưng luôn phải chú ý đến tính logic, nhất quán của các luận điểm, luận cứ.

2. Hướng dẫn luyện tập

Đề bài câu 1 + 2 – sgk – trang 211 + 212 – ngữ văn 12-tập 1:

Phát hiện phân tích và sửa lại các lỗi lập luận trong đoạn văn sau đây:

a) Giá trị quan trọng nhất của văn học dân gian chính là giá trị nhận thức. Văn học dân gian luôn chứa đựng một lượng kiến thức khổng lồ, phong phú về tự nhiên và đời sống xã hội. Những câu ca dao ,tục ngữ vừa cung cấp cho chúng ta những hiểu biết, những kinh nghiệm sống, vừa tác động mạnh mẽ đến tâm hồn con người. Ví dụ như câu: “Chuồn chuồn bay thấp thì mưa – bay cao thì nắng, bay vừa thì râm” là một cách dự báo thời tiết của nhân dân ta từ xa xưa.

*Trả lời:

– Lỗi: Luận cứ trong bài văn không đầy đủ. Đề tài nói về văn học dân gian, phần triển khai luận chỉ đề cập một vấn đề khá hẹp là ca dao, tục ngữ.

– Sửa lại:

• Bổ sung thêm luận cứ về giá trị nhận thức của văn học dân gian trong truyện cổ, ca dao tục ngữ…
• Sắp xếp các luận cứ theo hệ thống.

→ Giá trị quan trọng nhất của văn học dân gian chính là giá trị nhận thức. Văn học dân gian luôn chứa đựng một lượng kiến thức khổng lồ, phong phú về tự nhiên và đời sống xã hội. Truyện cổ tích giúp chúng ta hiểu hơn về cuộc đấu tranh không khoan nhượng giữa cái thiện và cái ác, tâm hồn hướng thiện của nhân dân. Ca dao dân ca bồi dưỡng tình yêu quê hương đất nước, gia đình “Anh đi anh nhớ quê nhà -Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương”. Tục ngữ lại phổ biến những kinh nghiệm qua những sự phán đoán từ thực tiễn “Chuồn chuồn bay thấp thì mưa – bay cao thì nắng, bay vừa thì râm”.

b) Người thanh niên trong truyện ngắn lặng lẽ của Nguyễn Thành Long không chỉ say mê với công việc, lạc quan, yêu đời mà còn rất thèm người. Anh thèm người tới mức mà đã tự tay lăn một cây to chặn ngang giữa đường để có thể được gặp mặt và trò chuyện với đoàn khách lên Sapa dù chỉ là một vài phút. Chính cái sự thèm người ấy của anh đã làm cho ta phần nào hiểu thêm về tính cách của anh. Anh sống lặng lẽ một mình, làm một công việc thầm lặng nhưng lại không có nghĩa là anh chán ghét cuộc đời. Anh vẫn luôn yêu đời, luôn yêu người. Đó là một trong những biểu hiện rõ nét nhất của tinh thần lạc quan.

*Trả lời:

– Lỗi:

• Luận cứ trong đoạn văn không chặt chẽ, thiếu tính logic.
• Nội dung câu kết không phù hợp với nội dung của các câu trên.

– Sửa lại:

• Sửa luận cứ dẫn chứng sai.
• Sửa luận điểm 1 thành: “Người thanh niên trong lặng lẽ Sa Pa không chỉ say mê với công việc mà còn tha thiết yêu đời, yêu người.”

→ Người thanh niên trong truyện ngắn lặng lẽ của Nguyễn Thành Long không chỉ say mê với công việc mà còn thiết tha yêu đời, yêu người. Anh rất thèm người. Anh thèm người tới mức mà đã tự tay lăn một cây to chặn ngang giữa đường để có thể được gặp mặt và trò chuyện với đoàn khách lên Sapa dù chỉ là một vài phút. Chính cái sự thèm người ấy của anh đã làm cho ta phần nào hiểu thêm về tính cách của anh. Anh sống lặng lẽ một mình, làm một công việc thầm lặng nhưng lại không có nghĩa là anh chán ghét cuộc đời. Anh vẫn luôn yêu đời, luôn yêu người.

c) Truyện ngắn Vợ nhặt của nhà văn Kim Lân đã cho ta thấy sức mạnh của tình người trong hoàn cảnh khó khăn của cuộc sống. Nhờ có mấy bát bánh đúc mà một người đàn bà trở thành vợ của Tràng. Cũng chính vì cái đói mà họ phải nương tựa vào nhau, chia sẻ với nhau giữa lúc hoạn nạn. Đó cũng chính là biểu hiện của giá trị nhân đạo trong tác phẩm.

Trả lời:

– Lỗi: các luận cứ sơ lược, chưa trình bày được những khía cạnh liên quan về chi tiết Tràng nhặt được vợ mà đã đi đến kết luận chung về giá trị nhân đạo.

– Sửa lại:

• Lược bỏ câu văn thứ  2.
• Câu 3 sẽ đổi thành “Trong cái đói gay gắt họ vẫn biết nương tựa vào nhau”.

→ Truyện ngắn vợ nhặt của nhà văn Kim Lân đã cho ta thấy sức mạnh của tình người trong hoàn cảnh khó khăn của cuộc sống. Trong cái đói gay gắt họ vẫn biết nương tựa vào nhau. Đó chính là một biểu hiện của giá trị nhân đạo trong tác phẩm.

d) Nếu ai đã từng ra biển thì chắc hẳn phải cảm nhận vẻ đẹp kì diệu và sức mạnh của những con sóng biển miên man vỗ bờ. Những con sóng luôn biến đổi khôn lường, có lúc thì êm ả, dịu dàng, lúc lại sôi sục, dữ dội. Và những con sóng ấy dường như không bao giờ biết mệt. Sóng bắt đầu từ đâu đến và đi đâu, về đâu? Chính vì thế, nhà thơ Xuân Quỳnh đã ví tình yêu của mình như những con sóng vỗ “Dữ dội và dịu êm – ồn ào và lặng lẽ”. Chính Xuân Quỳnh đã hóa thân vào những con sóng để nói lên tình yêu của đời mình.

Trả lời:

– Lỗi:

• Luận cứ trong đoạn văn lan man, xa rời vấn đề.
• Nội dung và luận cứ không có sự liên quan với nhau.

– Sửa lại: Lược bỏ câu 3 và câu 4

→ Nếu ai đã từng ra biển thì chắc hẳn phải cảm nhận được vẻ đẹp kì diệu và sức mạnh của những con sóng biển miên man vỗ bờ. Những con sóng luôn biến đổi khôn lường, có lúc thì êm ả, dịu dàng, lúc lại sôi sục, dữ dội. Chính vì thế, nhà thơ Xuân Quỳnh đã ví tình yêu của mình như những con sóng “Dữ dội và dịu êm – ồn ào và lặng lẽ”. Xuân Quỳnh đã hóa thân vào những con sóng để nói lên tình yêu của đời mình.

e) Lòng thương người của đại thi hào Nguyễn Du được bao trùm lên toàn bộ tác phẩm Truyện Kiều. Đoạn trích nào trong sách giáo khoa ông cũng nâng cao phẩm giá của con người. Kiều thương cha bị đòn mà đã phải bán mình. Điều này khiến chúng ta thấy rõ hơn về cuộc sống hồng nhan của Kiều. Ông thương xót Kiều vì Kiều đã phải chịu biết bao nhiêu tai họa. Ta càng hiểu hơn về thế nào là hồng nhan bạc mệnh.

Trả lời:

– Lỗi:

• Luận cứ thiếu tính logic, quan hệ giữa các luận cứ không chặt chẽ, không phù hợp và không có các dẫn chứng đầy đủ để làm rõ luận điểm được nêu.
• Kết luận không có sự phù hợp với nội dung của luận điểm.

– Sửa lại:

• Sửa lại những luận cứ không phù hợp.
• Bổ sung thêm các luận cứ mới để có thể làm rõ cho luận điểm hơn.
• Lược bỏ câu kết.

→ Lòng thư­ơng ng­ười của đại thi hào Nguyễn Du được bao trùm lên toàn bộ tác phẩm “Truyện Kiều”. Đoạn trích nào của truyện cũng đều thể hiện được tấm lòng ấy của Nguyễn Du. Ông th­ương nàng Kiều đã phải bán mình chuộc tội cho cha và em. Ông xót xa khi thấy Kiều phải “Thanh y hai l­ợt, thanh lâu hai lần”. Ông cảm thông và chia sẻ với Kiều. Ta càng hiểu vì sao “Truyện Kiều” đã đạt tới đỉnh cao của chủ nghĩa nhân đạo.

f) Cây xà nu là một loài cây họ thông mọc rất nhiều ở những khu rừng trên Tây Nguyên. Xà nu còn là một loại cây gỗ quý và đặc biệt có sức sống rất mãnh liệt. Nói đến cây xà nu là ta hình dung được con người Tây Nguyên với phẩm chất anh dũng, quật cường. Rừng xà nu cũng chính là biểu tượng cho người dân Xô Man. Hình ảnh những thế hệ cây xà nu cũng gợi lên sự tiếp nối của từng thế hệ những người dân Xô Man: “có những cây con vừa lớn ngang tầm ngực người lại bị đại bác chặt đứt làm đôi…nhưng cũng có những cây vượt lên được cao hơn đầu người, cành lá sum suê như những chú chim đã đủ lông mao, lông vũ”.

Trả lời:

– Lỗi: Luận cứ được nêu làm tiền đề dẫn nhập cho luận điểm chính rất rườm rà, lan man, không có vai trò làm nổi bật vấn đề.

– Sửa lại:

• Lược bỏ luận cứ: “Nói đến cây xà nu…quật cường”.
• Sửa lại luận cứ: “Hình ảnh những thế hệ… lông mao, lông vũ” để cho phù hợp với cách lập luận.

→ Cây xà nu là một loài cây họ thông mọc rất nhiều ở những khu rừng trên Tây Nguyên. Xà nu còn là một loại cây gỗ quý và đặc biệt có sức sống rất mãnh liệt. Rừng xà nu cũng chính là biểu tượng cho người dân Xô Man. Hình ảnh những thế hệ cây xà nu gợi lên sự nối tiếp của từng thế hệ người dân nơi đây trong cuộc kháng chiến không hề cân sức với kẻ thù hung bạo là đế quốc Mĩ.

g) Chính vì ra đời từ rất sớm nên văn học dân gian có giá trị bảo tồn và nuôi dưỡng tâm hồn của nhân dân. Các tác phẩm văn học dân gian đều hướng con người tới những cái “chân, thiện, mỹ”. Chắc hẳn không một ai là không biết đến truyện cổ tích Tấm Cám. Cuộc đấu tranh giữa cô Tấm với mẹ con Cám cũng chính là cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác. Và tất nhiên chiến thắng sẽ luôn thuộc về cái thiện. Văn học dân gian còn là một kho tàng về nghệ thuật:

                  “Thân em như trái bần trôi

               Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu”.

Với phép so sánh đặc sắc ấy, câu ca dao chính là lời hát về thân phận éo le, khổ cực của người phụ nữ trong xã hội xưa. Với những giá trị ấy nên văn học dân gian cũng là một bộ phận của văn học Việt Nam và là nền tảng của văn học viết.

Trả lời:

– Lỗi:

• Các luận điểm đưa ra không rõ ràng.
• Các luận cứ không có tính hệ thống.
• Kết luận không phù hợp với luận điểm.

– Sửa lại:

• Sửa luận điểm đầu tiên thành: “Văn học dân gian có giá trị nuôi dưỡng tâm hồn của con người”.
• Thay đổi cách diễn đạt ở luận cứ để có thể phù hợp với luận điểm.

→ Văn học dân gian có giá trị nuôi dưỡng tâm hồn của con người. Các tác phẩm của văn học dân gian đều hướng con người tới những cái “chân, thiện, mỹ”.  Cô Tấm đã phải chết đi sống lại biết bao nhiêu lần để cuối cùng trở lại làm người, giết kẻ thù, giành lại hạnh phúc. Thạch Sanh cũng là hiện thân của một người lao động giỏi, dũng cảm và chân thật, bị mẹ con Lý Thông gian tham độc ác đánh lừa, nhưng cuối cùng chàng vẫn được làm phò mã, nối ngôi của vua.

 Những câu ca dao đã ru hồn ta bằng tình yêu quê hương đất nước và gắn bó với con người, biết ơn tổ tiên, ông cha, biết rèn mình để góp phần nuôi dưỡng tâm hồn con người.

Văn học dân gian còn tiêu biểu cho nhiều phong cách nghệ thuật khác nhau, đặt nền móng cho văn học viết. Nhà văn đã học gì ở truyện cổ tích, nhà thơ đã học gì ở ca dao. Phải chăng đó là học về cốt truyện, bố cục truyện, những tình tiết, sự kiện, tình huống gây cho người đọc người nghe thêm sự hứng thú. Những cách so sánh ẩn dụ, nhân hoá…của ca dao là những bài học sáng giá cho những nhà thơ và cả với những ai “Trót nợ vì thơ phải chuốt lời”.

Hy vọng với bài viết này sẽ giúp ích cho các em trong quá trình học môn Ngữ văn lớp 12.