Bài viết hướng dẫn Soạn bài Đăm Săn đi bắt Nữ thần Mặt Trời trong chương trình SGK Ngữ văn 10 Kết nối tri thức tập 1 được BUTBI biên soạn giúp các bạn học sinh chuẩn bị tốt cho tiết học trên lớp sắp tới. Theo dõi ngay sau đây!

Tham khảo thêm bài viết:

• Soạn bài Héc-to từ biệt Ăng-đrô-mác
• Soạn bài Thực hành tiếng việt trang 112
• Soạn bài Viết báo cáo nghiên cứu về một vấn đề

I – Chuẩn bị | Soạn bài Soạn bài Đăm Săn đi bắt Nữ thần Mặt Trời Ngữ văn 10 Kết nối tri thức Tập 1

1. Xuất xứ

– Đoạn trích Đăm Săn đi bắt Nữ thần Mặt Trời được trích từ sử thi Đăm Săn (hay còn được gọi là Bài ca chàng Đăm Săn).

2. Thể loại

– Sử thi là những tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, dùng ngôn ngữ có vần, nhịp, xây dựng những hình tượng nghệ thuật hào hùng, hoành tráng để kể về một hay nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng cư dân thời cổ đại.

– Nội dung của sử thi có tính chất rộng lớn, kể về sự kiện trọng đại trong quá khứ, biểu hiện toàn bộ đời sống lịch sử, văn hóa của cộng đồng, thể hiện quá trình vận động của tộc người đó qua những giai đoạn khác nhau.

– Nghệ thuật: Sử thi là các câu chuyện kể văn xuôi xen lẫn văn vần, có sử dụng hình thức nghệ thuật ngôn từ dân gian, các thành ngữ, tục ngữ, những từ ngữ cổ.

– Phân loại: Sử thi có 3 loại:

• Sử thi anh hùng dân gian
• Sử thi cổ điển
• Sử thi anh hùng

3. Bố cục: 

Văn bản được thành 3 đoạn:

• Đoạn 1: Từ đầu → “bắt đầu động đậy”: Đăm Săn tới nhà Đăm Par Kvây, muốn Đăm Par Kvây cùng đi bắt Nữ Thần Mặt Trời
• Đoạn 2: Tiếp theo → “Tôi về đây”: Vượt qua nhiều chông gai, Đăm Săn đã tới được nơi ở của Nữ Thần Mặt Trời và bày tỏ được mong muốn lấy nàng của mình.
• Đoạn 3: Còn lại: Nữ Thần Mặt Trời từ chối làm Đăm Săn buồn bã trở về ngay lúc mặt trời lên mà không đợi cho mặt trời lặn. Ngựa và Đăm Săn bị chìm vào trong Rừng Sáp Đen.

4. Giá trị nội dung:

– Ca ngợi sự mạnh mẽ, kiên cường, bất khuất của anh hùng Đăm Săn

– Cho thấy tinh thần chinh phục, quyết tâm đạt được ước mơ của con người.

– Đoạn trích phần nào đã khắc họa thành công văn hóa của người dân tộc Ê-đê thể hiện trong nếp sống, sinh hoạt hàng ngày. Qua đó còn thể hiện được văn hóa tâm linh về nữ thần mặt trời.

– Qua kết cục của Đăm Săn, đoạn trích còn đưa ra lời cảnh tỉnh đối với con người, không nên theo đuổi một mục tiêu nào đó vượt quá giới hạn con người.

5. Giá trị nghệ thuật:

–  Sử dụng nghệ thuật so sánh, phóng đại

– Các hình ảnh, sự vật được đem ra để làm chuẩn so sánh được lấy từ thế giới thiên nhiên, từ vũ trụ rộng lớn bao la.

– Để cao được tầm vóc lớn lao của người anh hùng, khát vọng không có giới hạn của cộng đồng Ê-đê về một tương lai hùng mạnh và thịnh vượng. 

II – Trước khi đọc | Soạn bài Đăm Săn đi bắt Nữ thần Mặt Trời Ngữ văn 10 Kết nối tri thức Tập 1

Câu 1 (Trang 105, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Tìm hiểu và chia sẻ với các bạn thông tin về một số đặc điểm văn hóa của người Ê-đê (ví dụ: trang phục, ẩm thực, nhà ở, lễ hội,…)

Lời giải chi tiết:

Người Ê-đê có những nét văn hóa rất đặc sắc ở trong đời sống cũng như sinh hoạt cộng đồng, được thể hiện qua một số điểm sau:

– Nhà ở: Họ thường dựng nhà dài, vừa là nơi ở vừa là nơi để  lưu giữ những giá trị văn hóa.

– Trang phục: Màu xám hoặc màu chám, có những hoa văn sặc sỡ. Nữ thường quấn váy, nam thường mặc áo và đóng khố; thường dùng trang sức bằng bạc, đồng, hạt cườm

– Ẩm thực: Người Ê-đê ưa dùng thảo dược, gia vị và các thực phẩm tươi sống

– Lễ hội: Người Ê-đê có cây nêu ngày Tết, cồng chiêng, ghế Kpan, lễ khôn lớn, lễ hội mùa xuân, lễ hội cúng bến,…

– Ngoài ra, người dân Ê-đê còn có văn hóa mẫu hệ và rất xem trọng đời sống tâm linh.

Câu 2 (Trang 105, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Tìm hiểu ý nghĩa của biểu tượng mặt trời ở trong một số nền văn hóa

Lời giải chi tiết:

Tại nhiều nơi, mặt trời được quan niệm là sự thể hiện của sự sống, ánh sáng và là niềm may mắn đối với mỗi cá nhân, đất nước.

III – Trong khi đọc | Soạn bài Đăm Săn đi bắt Nữ thần Mặt Trời sách Ngữ văn 10 Kết nối tri thức Tập 1

Câu 1 (Trang 105, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Chú ý tới các chi tiết mô tả Đăm Săn khi tới nhà Đăm Par Kvây

Lời giải chi tiết:

Những chi tiết miêu tả Đăm Săn khi tới nhà Đăm Par Kvây là:

– Chàng giậm chân lên trên sàn sân, hai lần sàn sân làm như vỗ cánh, bảy hàng cột nhà chao qua chao lại từ hướng đông sang tây

– Chàng giắt chà gạc lên, rồi ngồi xuống, trông nghênh nghênh giống như con rắn trong hang, ngang ngang giống con cọp trong đầm, như con tê giác ở trong thung

– Chàng nói nói cười cười, tiếng oang oang giống như sấm gầm sét dậy

Câu 2 (Trang 105, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Hình dung về cảnh tiếp đón Đăm Săn trong nhà Đăm Par Kvây. Chú ý tới các chi tiết về đời sống văn hóa và phong tục của người dân Ê-đê

Lời giải chi tiết:

Đăm Săn được tiếp đón nồng hậu như một khách quý trong nhà Đăm Par Kvây, họ trải chiếu, mang thuốc lá, thuốc sợi, trầu cho Đăm Săn hút, ăn. Họ giã gạo, giết gà, nấu cơm mời Đăm Săn. Không những thế còn mang ra rất nhiều thứ rượu quý mời chàng uống.

Câu 3 (Trang 106, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Dự báo về hành trình đến nhà Nữ Thần Mặt Trời

Lời giải chi tiết:

Khi ở nhà Đăm Par Kvây, lúc biết được ý định đến nhà Nữ Thần Mặt Trời của Đăm Săn, mọi người đều khuyên chàng đừng đi ⇒ Từ đó có thể dự đoán được hành trình tới nhà Nữ Thần Mặt Trời là hành trình không hề dễ dàng.

Câu 4 (Trang 107, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Lời khuyên của Đăm Par Kvây với chàng Đăm Săn

Lời giải chi tiết:

Đăm Par Kvây đã khuyên chàng Đăm Săn rằng: 

Câu 5 (Trang 107, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Thái độ của Đăm Săn lúc nghe lời khuyên của Đăm Par Kvây?

Lời giải chi tiết:

Khi được Đăm Par Kvây khuyên, chàng Đăm Săn vẫn quyết tâm giữ vững ý định của mình, chàng cương quyết, không run sợ trước lời cảnh báo đó mà ngược lại còn quyết tâm đi hơn nữa “Gặp cọp, tôi sẽ giết cọp. Gặp tê giác, tôi sẽ giết tê giác”. Chàng tự tin rằng không ai dám chống lại người tù trưởng giàu mạnh trên đầu đội khăn nhiễu, vai mang vải hoa là mình.

Câu 6 (Trang 108, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đối chiếu từ ngữ miêu tả về ngôi nhà Nữ Thần Mặt Trời cùng với phần chú thích văn bản

Lời giải chi tiết:

Ngôi nhà của Nữ Thần Mặt Trời ở trong văn bản với phần chú thích được miêu tả đồng nhất, đều là một nơi quạnh vắng, đìu hiu và heo hắt. Mãi tới lúc đến tận cửa nhà mới có tiếng người, tiếng cười nói cùng quang cảnh tấp nập của cuộc sống sinh hoạt ngày thường.

Câu 7 (Trang 108, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Hình dung về cảnh tượng của ngôi nhà Nữ Thần Mặt Trời

Lời giải chi tiết:

Ngôi nhà của Nữ Thần Mặt Trời được miêu tả ở trong văn bản hiện lên xinh đẹp và lấp lánh với mọi thứ được làm bằng vàng, cho thấy sự sang trọng và giàu có. Mặt trăng, mặt trời, sấm chớp và những hiện tượng thiên nhiên bao quanh ngôi nhà tạo ra khung cảnh tấp nập, ồn ào, náo nhiệt.

Câu 8 (Trang 109, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Tưởng tượng về hình ảnh của Nữ Thần Mặt Trời

Lời giải chi tiết:

Qua lời thoại và sự tôn kính của những người hầu dành cho Nữ Thần Mặt Trời, gợi cho em suy nghĩ nữa thần là một người phụ nữ xinh đẹp, quý phái và quyền năng, được tất cả mọi người ngưỡng mộ và tôn kính.

Câu 9 (Trang 109, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Vì sao Nữ Thần Mặt Trời lại từ chối Đăm Săn?

Lời giải chi tiết:

Nữ Thần Mặt Trời từ chối tù trưởng Đăm Săn bởi vì nàng còn phải lo cho sinh mệnh, sự sống của rất nhiều loài vật ở trên trái đất này. Hơn thế, nàng còn là con của Trời vậy nên nàng không thể đi cùng Đăm Săn.

Câu 10 (Trang 110, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Lưu ý phản ứng của chàng Đăm Săn khi bị Nữ Thần Mặt Trời từ chối.

Lời giải chi tiết:

Khi bị Nữ Thần Mặt Trời từ chối, chàng Đăm Săn ban đầu vẫn giữ thái độ kiên quyết (“tôi không về”, “có lấy được nàng tôi mới về”,…) Nhưng sau đó, Nữ Thần Mặt Trời vẫn không chịu thay đổi quyết định nên chàng đành phải từ bỏ.

Câu 11 (Trang 110, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Tưởng tượng về cảnh Đăm Săn trong khu Rừng Đen?

Lời giải chi tiết:

Đăm Săn khi ra về rất có thể sẽ chịu sự trừng phạt của thần Trời bởi đã mạo phạm đến con gái ngài, có thể là bị sét đánh, ngã ngựa hoặc bị thiêu chết, bị dìm chết.

IV – Sau khi đọc | Soạn bài Đăm Săn đi bắt Nữ thần Mặt Trời Ngữ văn 10 Kết nối tri thức Tập 1

Câu 1 (Trang 111, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Tóm tắt những sự kiện chính ở trong đoạn trích. Những sự kiện đó thể hiện phẩm chất gì của anh hùng Đăm Săn?

Lời giải chi tiết:

Những sự kiện chính ở trong đoạn trích:

– Đăm Săn đi gặp “ơ diêng” là người bạn, bằng hữu thân thiết của mình là Đăm Par Kvây để nói về ý định sẽ đi bắt Nữ thần Mặt Trời về làm vợ của mình

– Đăm Săn lên đường ra đi, tới nhà của Nữ Thần Mặt Trời.

– Đăm Săn nói chuyện cùng với Nữ Thần Mặt Trời về việc muốn đưa nàng về làm người vợ lẽ của mình với thái độ rất kiên quyết những bị từ chối

– Đăm Săn ra về, nhưng ngựa và chàng bị lún dần xuống mặt đất và cuối cùng người và ngựa đều bị chết chìm

Những sự kiện trên cho thấy anh hùng Đăm Săn là người anh hùng tiêu biểu của sử thi với những phẩm chất cao đẹp như dũng cảm, kiên cường, ý chí, có tài trí hơn người và nghị lực phi thường; có lý tưởng cao cả với khát vọng lớn lao. 

Câu 2 (Trang 111, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Lời kể, lời đối thoại, lời miêu tả có vai trò gì trong việc khắc họa nhân vật? Hãy làm rõ những đặc trưng của lời văn sử thi ở trong đoạn trích này.

Lời giải chi tiết:

Trong văn bản, các nhân vật chính thường đi kèm cùng với các lời dẫn, lời miêu tả, lời thoại tiêu biểu như:

Những lời kể, lời thoại và lời miêu tả trên đã góp phần thể hiện đặc điểm, tính cách của nhân vật một cách chi tiết và rõ nét hơn cả về mặt ngoại hình lẫn tính cách. Hình ảnh của Đăm Săn xuất hiện ở trong mắt dân làng cho thấy sự khác biệt và phi thường của chàng, những hành động, lời nói của Đăm Săn thể hiện sự kiên cường, dũng cảm và khát vọng lớn lao của chàng.

Những đặc trưng của lời văn sử thi cũng đã được thể hiện rất rõ trong đoạn trích này như:

– Giọng kể văn xuôi xen lẫn với văn vần: 

• “Chàng đi hết rừng rậm đến núi xanh… là đẹp thật!”; 
• “Đăm Săn xuống ngựa, tháo yên,… một ngôi nhà như vậy cả”

– Sử dụng yếu tố tục ngữ, thành ngữ, những từ ngữ cổ

– Hình thức nghệ thuật ngôn từ dân gian

Câu 3 (Trang 111, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Người kể chuyện ở trong đoạn trích này là ai? Hãy tìm hiểu về một số thông tin về hình thức kể chuyện sử thi của người dân Ê-đê.

Lời giải chi tiết:

Người kể chuyện ở trong đoạn trích này là ngôi kể thứ ba.

Hình thức kể chuyện sử thi của người dân Ê-đê:

– Kể theo lối hát nói, đây là một hình thức sinh hoạt văn hóa đặc biệt của họ, trong đó người hát kể có một vị trí quan trọng trong việc diễn xướng, sáng tạo và gìn giữ.

– Người dân Ê đê gọi những người hát kể sử thi là pô khan. Pô nghĩa là chủ, là thầy, là người thạo việc; khan là chuyện xưa. Người hát kể sử thi cần phải có bề dày tri thức dân gian để diễn giải một cách tinh tế những sắc thái và nội dung của sử thi đó. Họ là những người có giọng hát khỏe, vang, biết nhiều làn điệu của thể loại hát nói để vận dụng cho phù hợp với các hoàn cảnh, các nhân vật trong tác phẩm, biết cách “diễn” bằng những động tác, bằng nét mặt như diễn viên ở trên sân khấu.

Câu 4 (Trang 111, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Theo bạn, hình tượng Nữ thần Mặt Trời ở trong sử thi Đăm Săn mang những ý nghĩa gì?

Lời giải chi tiết:

Nữ Thần Mặt Trời được miêu tả ở trong đoạn trích với những chi tiết “nàng mặc một cái váy loáng như sét, ánh như tia chớp… không thấy có một ai như nàng cả… thân hình như cái nụ tai, cổ như cổ công…” cho thấy rằng nhân vật này xuất hiện với nhiều ý nghĩa:

– Nàng là con của Thần Trời và Thần Đất, là biểu tượng cho cái đẹp của hai sự vật thiêng liêng này

– Đăm Săn muốn bắt nàng về để làm vợ lẽ nhưng không được, điều đó cho thấy sự xuất hiện của nàng còn mang ý nghĩa là một lời cảnh báo trước cho những kẻ muốn theo đuổi mục tiêu quá giới hạn của con người

Câu 5 (Trang 111, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Bạn có suy nghĩ gì về cái chết của nhân vật Đăm Săn trong Rừng Sáp Đen? Phải chăng đó chính là kết quả tất yếu của việc theo đuổi một mục tiêu vượt quá với giới hạn con người?

Lời giải chi tiết:

Cái chết của Đăm Săn ở trong Rừng Sáp Đen là kết quả tất yếu của việc theo đuổi một mục tiêu vượt quá với giới hạn con người, bởi Đăm Săn là người trần thế lại dám ngang nhiên đi bắt Nữ Thần Mặt Trời về để làm vợ lẽ cho mình, việc này đã động đến Thần Trời, Thần Đất vậy nên phải bị trừng trị. Mặt Trời càng lên cao, thì ngựa của chàng lại càng dính xuống đất, và mặt đất cứ thế lôi cả người lẫn ngựa cùng chìm xuống. Điều này cho thấy rằng Đăm Săn đã phạm tội với cả hai đấng tối cao và việc trừng trị chàng cũng chính là sự kết hợp của hai yếu tố ấy.

Câu 6 (Trang 111, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Qua đoạn trích “Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời”, em nhận ra những đặc trưng nào trong phong tục, tập quán và tín ngưỡng của người dân Ê-đê xưa?

Lời giải chi tiết:

– Phong tục đón khách tới chơi: Khi có người tới thăm nhà, người hầu sẽ chạy ra đón tiếp, “kẻ giữ ngựa tháo yên, người đưa ra lời thăm hỏi,…”, trải chiếu, giết gà, mang rượu quý ra để đãi khách, chủ nhà sẽ ăn mặc một cách chỉnh tề, chỉn chu để tiếp khách

– Tôn thờ trời, đất và những đấng thiêng liêng

– Đề cao người anh hùng

Câu 7 (Trang 111, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Qua hai đoạn trích Đăm Săn đi bắt Nữ thần Mặt Trời và Héc-to từ biệt Ăng-đrô-mác, em hãy nêu những điểm tương đồng và khác biệt ở trong quan niệm của người Ê-đê và người Hy Lạp cổ đại về người anh hùng?

Lời giải chi tiết:

– Điểm tương đồng:

• Đề cao, coi trọng vị trí của những người anh hùng trong xã hội
• Sử dụng các từ ngữ cổ, những yếu tố thành ngữ hoặc tục ngữ
• Dùng chất liệu ngôn từ văn học dân gian

– Điểm Khác biệt:

+) Sử thi anh hùng Hy Lạp cổ đại:

• Đặt người anh hùng ở trong hoàn cảnh giữa lợi ích của cá nhân và cộng đồng, phải đưa ra sự lựa chọn, từ đó khẳng định phẩm chất của người anh hùng.
• Các yếu tố ngoại cảnh như dân tộc, gia đình được xây dựng và nhắc đến khá nhiều.
• Thường kể về các sự việc có ý nghĩa thay đổi lớn lao, có quy mô lớn
• Hình tượng nhân vật hào hùng, hoành tráng
• Biến cố được nhắc đến trong tác phẩm thường là những biến cố lớn, ảnh hưởng đến cả dân tộc, đất nước

+) Sử thi anh hùng Ê-đê:

• Người anh hùng mang hoài bão, khát vọng lớn lao, muốn tự mình chinh phục.
• Không nói nhiều tới những yếu tố ngoại cảnh như gia đình, xã hội, mâu thuẫn mà tập trung thể hiện nhân vật chính
• Nhân vật anh hùng thường thuộc ba nhóm chính: chiến đấu chống lại quái vật, sự trả thù của dòng họ, người anh hùng đi hỏi vợ.

V- Kết nối đọc – viết

Phải chăng một tác phẩm sử thi ra đợi tại một thời đại quá xa xôi như I-li-át hay Đăm Săn không còn mang nhiều ý nghĩa đối với con người hiện đại? Em hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày về quan điểm của mình.

Lời giải chi tiết:

Đoạn văn tham khảo:

Sử thi là một thể loại văn học dân gian đã xuất hiện từ xưa. Con người thời kì cổ đại dựa vào thế giới quan của mình để ghi lại cuộc sống thông qua sử thi. Những câu chuyện về xã hội, lịch sử qua tư duy thần thoại của người xưa đã bị xáo trộn, gãy khúc và méo mó tạo nên tính chất hoang đường, sự kỳ vĩ của bức tranh sử thi. Nếu người Hy Lạp có một niềm tin mãnh liệt về thế giới thần linh ngự trị trên đỉnh Olympia thì người Ê đê cũng có niềm tin về Yang. Mặc dù thời gian xuất hiện sử thi và thời gian hiện nay đã cách nhau rất xa nhưng việc những sử thi nổi tiếng như Ô-đi-xê, I-li-át hay sử thi Đăm Săn của Việt Nam vẫn được biết tới rộng rãi tới tận bây giờ đã chứng minh giá trị nhân văn và cả giá trị nghệ thuật của thể loại này. Hơn nữa nó đã phản ánh được phần nào về chân dung cuộc sống và những quan niệm ban đầu của con người về thế giới. Tóm lại, dù mốc thời gian có sự chênh lệch nhưng cả sử thi I-li-át và sử thi Đăm Săn đều có chung những vấn đề lịch sử của nhân loại ở trong thời đại anh hùng xa xưa. Điều này có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nhận thức của mỗi chúng ta về thể loại sử thi ở trong nền văn học dân gian nói riêng cũng như nền văn hóa của dân gian nói chung. 

Trên đây Butbi đã hướng dẫn các bạn Soạn bài Đăm Săn đi bắt Nữ thần Mặt Trời trong chương trình mới sách Ngữ văn 10 Kết nối tri thức. Hy vọng qua bài soạn trên sẽ giúp các bạn nắm vững được nội dung của bài học và chuẩn bị tốt tiết văn sắp tới.