Bài viết hướng dẫn Soạn bài Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm thơ SGK Ngữ văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống tập 1 do Butbi biên soạn giúp các bạn học sinh chuẩn bị tốt cho tiết học trên lớp sắp tới. Bài viết gồm phần chuẩn bị, trả lời câu hỏi cùng bài thuyết trình tham khảo. Theo dõi ngay sau đây!

Tham khảo thêm bài viết:

• Soạn bài Viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá một bài thơ
• Soạn bài Củng cố mở rộng trang 70
• Soạn bài Thực hành đọc Cánh đồng

Yêu cầu khi soạn bài Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm thơ

– Cung cấp được những thông tin chung về bài thơ một cách ngắn gọn: Tên tác phẩm, tác giả, đề tài, thì thơ,…

– Làm rõ được niềm hứng thú của mình đối với những nét đặc sắc của nội dung và hình thức của một tác phẩm thơ.

– Nêu lên quan điểm của mình về vấn đề thuyết trình, thuyết phục được người nghe và đặt câu hỏi để có thể mời gọi những thảo luận xa hơn.

– Thể hiện được sự tôn trọng những cách đánh giá, cảm nhận đa dạng đối với một tác phẩm thơ.

1. Chuẩn bị nói và nghe | Soạn bài Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm thơ

a) Chuẩn bị nói

* Chọn đề tài: Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật bài thơ “Mùa xuân chín” (nhà thơ Hàn Mặc Tử)

* Tìm ý và sắp xếp ý:

– Nội dung:

• Bức tranh thiên nhiên tả mùa xuân tươi đẹp, tràn đầy sức sống
• Cảm xúc lòng người: Rạo rực trong tình yêu, sự nuối tiếc trước cái đẹp và nỗi nhớ làng quê

– Nghệ thuật:

• Cổ điển: Những điểm tương đồng cùng với thể thơ Đường luật (thể thơ, nhịp điệu, gieo vần)
• Hiện đại: Ảnh hưởng từ chủ nghĩa tượng trưng siêu thực

– Đánh giá về sự thành công, giá trị và tầm ảnh hưởng của tác phẩm đối với bản thân

*Xác định từ ngữ then chốt:

Có thể dùng các cụm từ phù hợp với kiểu bài nói này như: 

Về tác phẩm thơ này, em xin tập trung nói về vấn đề, … 

Ấn tượng nổi bật nhất của em về tác phẩm là… 

Đó là lý do không thể không nói đến khi lý giải sức hấp dẫn của tác phẩm này… 

*Phương tiện hỗ trợ:

– Chuẩn bị bài trình chiếu silde Powerpoint với các thông tin chắt lọc (Có thể triển khai những luận điểm thành gạch đầu dòng, Sử dụng các kí hiệu để có thể nhấn mạnh những chủ ngữ trọng tâm đã được xác định ở phần trên), cần cân nhắc về số lượng slide sẽ sử dụng. Có thể sử dụng các mẫu âm thanh hoặc mẫu hình ảnh (lưu ý: Hình ảnh phải tương thích, phù hợp với bài thơ đã chọn. Chẳng hạn đối với bài thơ Mùa xuân xanh, nên lựa chọn hình ảnh minh họa là hình ảnh mùa xuân gắn liền với vùng nông thôn, đồng quê,…). 

– Người nói cũng có thể chuẩn bị các văn bản tác phẩm thơ sẽ thuyết trình để cung cấp thêm cho người nghe trước khi trình bày bài nói của mình.

b) Chuẩn bị nghe

– Tìm hiểu trước về vấn đề sẽ thảo luận: Cách sử dụng, xem xét các tri thức ngữ văn, đọc thêm các tài liệu mà người nói có thể đã chuẩn bị, cung cấp.

– Chuẩn bị tâm thế là người nghe và đối thoại với người thuyết trình, chú ý theo dõi  người thuyết trình phân tích những từ ngữ, hình ảnh và cách sử dụng thao tác phân tích.

2. Thực hành nói và nghe | Soạn bài Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm thơ

a) Chuẩn bị

Người nói

Người nghe

– Mở đầu: Giới thiệu ngắn gọn về tác phẩm thơ, có thể sử dụng nhiều cách dẫn khác nhau để có thể tạo không khí cho giờ học. Đây không phải là một yêu cầu bắt buộc nhưng để tránh nói mà giống như đọc, người nói cần có phần mở đầu để giới thiệu, khơi gợi được sự tương tác từ người nghe. * Lưu ý: Có thể chỉ cần lựa chọn một phương diện nào đó về tình cảm, tư tưởng hoặc hình thức nghệ thuật của bài thơ mà bản thân thấy tâm đắc để thuyết trình. – Triển khai: Trình bày lần lượt những thông tin có trong bài viết một cách tóm lược, kết hợp nhịp nhàng cùng với việc trình chiếu PowerPoint (nếu có). Dành nhiều thời gian hơn để thuyết trình về những giá trị nổi bật của bài thơ mà bản thân cảm nhận được. Nên nhấn mạnh về các thao tác mình đã sử dụng để phát hiện tư tưởng hay giá trị thẩm mỹ trong bài thơ liên tưởng, đối lập.  – Kết luận: Khái quát lại những điều bản thân cảm nhận cũng như đánh giá về giá trị của bài thơ dựa trên các phương diện hình thức và nội dung. Có thể kết bài nói bằng những câu khuyến khích người nghe chia sẻ về những góc nhìn khác, phát hiện khác với bài thơ.

Trong khi người nói thuyết trình, người nghe cần: – Có thái độ tôn trọng, đặc biệt quan tâm tới cảm xúc của người thuyết trình. – Ghi chép lại những ý tưởng trong bài thuyết trình đã khiến mình thực sự cảm thấy hứng thú, những điểm bạn còn thấy băn khoăn, muốn trao đổi. – Chú ý tới phong thái của người thuyết trình (ví dụ: Sự tự tin, khả năng thuyết trình: ngôn ngữ, sự điều tiết giọng nói, cử chỉ,…)

b) Bài nói mẫu tham khảo

Chào mọi người, mình là…. Hôm nay, trong vai trò là một nhà báo, mình đến từ toà soạn báo Bình Phẩm Thơ. Hôm nay, mình sẽ giới thiệu tới các bạn một tác phẩm được sáng tác bởi một nhà thơ với phong cách vô cùng độc lạ, các bạn hãy cùng mình khám phá ngay sau đây nhé! 

Không biết mùa xuân có từ bao giờ và thơ xuân có từ bao giờ, chỉ biết rằng mùa xuân đã có trước khi người ta sinh ra với một vẻ đẹp tràn đầy sức sống. Mùa xuân thổi vào các hồn thơ với mỗi khoảnh khắc một vẻ, lúc là “mùa xuân nho nhỏ”, lúc lại là “mùa xuân xanh”,… và trong bài thuyết trình này, mình sẽ Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm thơ “Mùa xuân chín” – bài thở nghe vừa mới, vừa sôi nổi, lại vừa có một sức sống dồn nén đang thầm nảy nở giống như cái mới, cái lãng mạn và khao khát trong chính tâm hồn thi sĩ Hàn Mặc Tử.

Mỗi dòng thơ trong “Mùa xuân chín” đều phảng phất hơi xuân, đều thấm đượm cái đẹp tâm hồn thi sĩ. Mùa xuân bắt đầu từ hình ảnh nắng mới lạ thường:

Trong làn nắng ửng khói mơ tan

Đôi mái nhà tranh lấm tấm vàng

 Sột soạt gió trêu tà áo biếc

Trên giàn thiên lí. Bóng xuân sang

Mở đầu bài thơ là cái nắng mùa xuân, chẳng phải là tia nắng, hạt nắng, cũng chẳng phải giọt nắng mà lại là “làn nắng”. Chữ “làn” như gợi một hơi thở nhẹ nhàng, nắng như mềm mại, mỏng tang trải đều trong thơ và trong không gian. Làn nắng lại “ửng” lên ở trong làn “khói mơ tan”, cảnh sắc nhẹ nhàng, đẹp dân dã mà huyền diệu. Sương khói quyện cùng với nắng; cái “ửng” của nắng được tôn lên bên trong làn khói mơ màng đang “tan” ấy. Trong câu thơ này, ngòi bút thi sĩ đã hướng tới một nét thơ truyền thống, cổ điển, miêu tả cái nắng mùa xuân vừa như có hồn, vừa như có tình chan chứa.

Khung cảnh ấy rất giản dị, tuy chỉ có “đôi mái nhà tranh” hiện lên bên trong “làn nắng ửng” nhưng nó vẫn gợi lên một sức sống bình yên, dân dã hết sức thân thuộc với mọi người. Nắng như đang “rắc lên” đôi mái nhà tranh chút sắc xuân và hương mùa xuân: “Sột soạt gió trêu tà áo biếc”. Cái âm thanh của gió như “trêu” tà áo và cái gam màu “biếc” của lá, chính là cái tình xuân. Một chữ “trêu” đáng yêu, thân thương quá, như có gì đó mang hương sắc của đồng quê từ những câu ca dao, hát ghẹo tình tứ thuở nào cứ mãi ngân nga mãi trong lòng ta. Gió cũng biết kén chọn, không phải áo nào cũng “trêu”, mà phải là áo biếc mới thật thơ, thật đẹp.

Tác giả miêu tả từ cái cụ thể, từ làn nắng, mái nhà tranh, từ gió rồi mới đến cái khái quát: “Trên giàn thiên lý | Bóng xuân sang”. Câu thơ có một sự ngập ngừng, ngưng đọng cảm xúc nhẹ nhàng, bâng khuâng, lại mang một nỗi vấn vương khi đón “bóng xuân sang”. Cảm xúc ngưng tụ như nín thở ấy ẩn mình vào dấu chấm ở giữa dòng thơ. Bên giàn thiên lý, mùa xuân đã sang. Mùa xuân nhẹ nhàng bước đi như ta có thể cầm được, có thể ngắm được ngay ở trước mắt mỗi chúng ta. Mùa xuân hiện ra trong mắt thi sĩ Hàn Mặc Tử nó nhẹ nhàng, dịu dàng đến như thế đấy!

Sau cái ngưng tụ và run rẩy giống như dây đàn căng lên trong chính tâm hồn nhà thơ thì mùa xuân lại ào đến ở những câu sau:

Sóng cỏ xanh tươi gợn tới trời,

 Bao cô thôn nữ hát trên đồi.

Ngày mai trong đám xuân xanh ấy,

 Có kẻ theo chồng, bỏ cuộc chơi

Hình ảnh ẩn dụ “sóng cỏ” cùng ba chữ “gợn tới trời” đã gợi tả làn cỏ xanh dập dờn trong làn gió xuân nhè nhẹ thổi. Cỏ như xanh mãi, tươi mãi trong một không gian mênh mông, bao la ấy. Gam màu “xanh tươi” đầy sức sống yên bình ở trong thơ Hàn Mặc Tử cứ “gợn tới trời”, nó trải dài mãi giống như không dứt, trải mãivà rồi ngâm vào hồn thơ. Trong sắc xuân ấy, cây cỏ vẫn cứ xanh mãi nhưng thứ tình cảm con người đã tới độ chín rồi. “Đám xuân xanh ấy” chính là hình ảnh ẩn dụ chỉ các cô thôn nữ đang hát, đang “thầm thì cùng với ai ngồi dưới trúc” kia, sẽ chín cùng mùa xuân và sẽ “theo chồng từ bỏ cuộc chơi”. Những cô thôn nữ sẽ dần lớn, dần “chín” và đến độ tuổi lấy và theo chồng. Thiên nhiên và lòng người giống như quyến luyến mùa xuân dần trôi qua, tuổi xuân hồn nhiên sẽ dần trôi qua. Nhà thơ Hàn Mặc Tử như chợt thấy buồn, hẫng hụt, bâng khuâng, như mất mát đi một thứ gì trong lòng khi mùa xuân đang chín…

Mùa xuân chỉ thực sự “chín” khi mà có con người và dư âm tiếng hát:

Tiếng ca vắt vẻo lưng chừng núi,

Hổn hển như lời của nước mây

Thầm thĩ với ai ngồi dưới trúc,

Nghe ra ý vị và thơ ngây

Tiếng hát giữa mùa xuân thân quen, yêu thương quá. Tiếng hát “vắt vẻo” và “thơ ngây” của những nàng xuân, của bao thôn nữ chính là một nét đẹp truyền thống của dân tộc, đẹp như dân ca, ca dao, như lễ hội mùa xuân muôn thuở của xứ sở này. Câu thơ gợi lên cái “chín” bên trong tâm hồn bao cô thôn nữ qua âm thanh “vắt vẻo”, trong trẻo, tươi mát của những câu hát giao duyên, của trai gái nơi đồng quê mộc mạc tình tứ. Tâm hồn nhạy cảm, yêu cuộc sống thiết tha của chàng thi sĩ Hàn Mặc Tử cũng đã bắt vào lời hát ấy nhiều xuyến xao. Hai câu thơ vừa tả cảnh vừa tả người, trong mùa xuân khi mà vạn vật nở hoa, xanh tươi thì con người đã tới tuổi chín rồi.

Âm thanh đọng lại ở trong từng tiếng thơ, độ ngân rung, “vắt vẻo” hòa nhịp cùng với âm trầm “hổn hển” thể hiện sự chuyển đổi cảm giác rất tinh tế, tài tình. Tâm hồn thi sĩ đã hòa nhập hẳn vào trong cái thế giới âm thanh mùa xuân ấy. Tiếng ca như vút lên cao như ngập ngừng, như lưu luyến ở giữa “lưng chừng núi”. Dư âm tiếng hát dường như rung lên “vắt vẻo” gợi lên nhiều bâng khuâng, xao xuyến trong lòng nhà thơ. Tiếng hát “hổn hển” được so sánh cùng với “lời của nước mây”, “lời của thiên nhiên”. Hai tiếng “hổn hển” giống như nhịp thở gấp gáp, vội vàng đầy tình xuân, hương xuân, cảm xúc vừa thực vừa mơ đến lạ kỳ. Lời hát của bao cô thôn nữ sao mà đáng yêu thế, như hút hồn người, như ngập tràn cả không gian, góp phần làm nên một “mùa xuân chín”. “Vắt vẻo”, “hổn hển”, “thầm thì”, ba cung bậc của ba âm thanh mùa xuân đang chín, thấm sâu vào hồn người đến lắng dịu, nhẹ nhàng, chan chứa thương yêu. Sự phong phú về giai điệu và phức điệu trong khúc hát đồng quê, làm say mê mọi người, để rồi cùng thi sĩ bâng khuâng cảm nhận: “Nghe ra ý vị và thơ ngây…”.

Gặp lúc mùa xuân chín ấy mà lòng thổn thức:

Khách xa, gặp lúc mùa xuân chín

Lòng trí bâng khuâng sực nhớ làng

– Chị ấy, năm nay còn gánh thóc

Dọc bờ sông trắng nắng chang chang?

Hình ảnh kí ức hiện lên một thoáng buồn đẹp và trải rộng mênh mông xa vắng. Nhà thơ nhớ tới con người như khao khát tình người, tình quê; mỗi một nỗi nhớ đều rất bâng khuâng, xao xuyến. Nhà thơ nhớ tới từng chi tiết, nhớ một công việc cụ thể: “gánh thóc” ở trong một không gian cụ thể: “Dọc bờ sông trắng nắng chang chang”. Những chỉ có “chị ấy” là người đọc không biết đó là ai, chỉ có tác giả mới biết để mà “sực nhớ”, mà “thầm hỏi”, mà “man mác sợ” mùa xuân chín ấy sẽ trôi qua. Hình như đó chính là nét thơ của Hàn Mặc Tử, là tâm hồn của thi sĩ luôn khao khát giao cảm với đời, luôn có một nỗi niềm trống vắng, cô đơn, hẫng hụt như thế.

Mùa xuân chín là một bài thơ về mùa xuân rất hay, là một bức tranh xuân mới nhất, trong sáng, rạo rực, đầy say mê, thơ mộng mà thoáng buồn nhất. Hàn Mặc Tử cùng với cảm hứng thiên nhiên trữ tình, màu sắc cổ điển hài hòa kết hợp cùng với chất dân dã, trẻ trung bình dị đã tạo hiện lên một bức tranh xuân tươi tắn thơ mộng. Mùa xuân đẹp với hình ảnh con người trẻ trung, hồn nhiên, đáng yêu. Yêu mùa xuân chín cũng chính là yêu đồng quê, yêu mái nhà tranh, yêu giàn thiên lý, yêu làn nắng ửng, yêu tiếng hát vắt vẻo của những nàng xuân ở trên “sóng cỏ xanh tươi gợn tới trời”.

3. Trao đổi | Soạn bài Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm thơ

Người nghe

Người nói

– Chia sẻ những điểm thấy hợp lý và hấp dẫn của bài thuyết trình. – Nêu những điểm còn gây sự băn khoăn trong bài thuyết trình; góp ý, bổ sung thêm một số nội dung giúp bài nói hoàn thiện hơn. Có thể dựa vào những tri thức ngữ văn có trong bài để trao đổi về nội dung và các thao tác phân tích của người nói. – Đưa ra góc nhìn khác hoặc cách cảm thụ khác của mình đối với bài thơ. – Có thể đặt ra một số câu hỏi để người nói chia sẻ thêm cảm xúc về bài thơ

– Trả lời những thắc mắc của người nghe – Thể hiện thái độ vui vẻ, tiếp thu chân thành đối với những đóng góp nghiêm túc, xác đáng. – Tự đánh giá lại phần trình bày của mình và chia sẻ thêm về cách thuyết trình đã lựa chọn. – Phản hồi và trao đổi với những ý kiến khác với tinh thần tôn trọng và cầu thị. *Lưu ý: Cả người nói và người nghe cùng bổ sung các yêu cầu phải đảm bảo những yêu cầu khi giới thiệu, đánh giá với một tác phẩm thơ.

– Trao đổi trực tiếp hoặc dùng bảng sau để đánh giá phần trình bày của người nói:

Trên đây Butbi đã hướng dẫn các bạn Soạn bài Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm thơ Sách Ngữ văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống tập 1. Hãy tham khảo thật kĩ bài viết để chuẩn bị bài soạn thật tốt cũng như tập trung lắng nghe bài giảng trên lớp từ thầy cô các bạn nhé!