Bài viết hướng dẫn Soạn bài Huyện đường trong chương trình SGK mới Ngữ văn 10 Kết nối tri thức tập 1 được BUTBI biên soạn giúp các bạn học sinh chuẩn bị tốt cho tiết học sắp tới ở trên lớp. Theo dõi ngay sau đây!

Tham khảo thêm bài viết:

• Soạn bài Xúy Vân giả dại
• Soạn bài Múa rối nước hiện đại soi bóng tiền nhân
• Soạn bài Viết báo cáo nghiên cứu

I – Chuẩn bị | Soạn bài Huyện đường Ngữ văn 10 Kết nối tri thức Tập 1

1. Thể loại

– “Nghêu, Sò, Ốc, Hến” thuộc loại tuồng đồ (hay còn tên gọi khác là tuồng hài), châm biếm sâu sắc nhiều thói tật ở trong xã hội và lật tẩy bộ mặt xấu xa của những kẻ thuộc bộ máy cai trị tại địa phương trong xã hội xưa.

– Đây là tác phẩm tiêu biểu nhất ở trong di sản tuồng truyền thống và là một trong những vở tuồng đồ đặc sắc nhất.

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: 

– Văn bản “Nghêu, Sò, Ốc, Hến” do Hoàng Châu Kỳ chỉnh lý (1957) gồm có tất cả 3 hồi. Đoạn trích Huyện đường thuộc cảnh I, hồi thứ II, thể hiện cảnh tri huyện và đề lại bàn bạc cùng với nhau về cách nhũng nhiễu những người kêu kiện.

– Tích tuồng “Nghêu, Sò, Ốc, Hến” có một số dị bản, kể khác nhau ở một vài điểm, trong đó có tình tiết đánh ghen cuối vở.

3. Tóm tắt văn bản Huyện đường: 

Văn bản kể lại khoảng thời gian trước khi vào xử án vụ trộm, tri huyện và đề lại bàn bạc cùng nhau xử thế nào cho có lợi, ăn được tiền.

4. Bố cục:

Văn bản chia đoạn trích thành 2 phần: 

– Phần 1: Từ đầu → “Vào ra cũng phải chuyên cần”: Tri huyện tự bạch 

– Phần 2: Còn lại: Đề lại và quan tri huyện tính toán, bày mưu để sao cho có thể lấy được tiền từ vụ xét xử

5. Giá trị nội dung: 

– Lên án, tố cáo sự thối nát, mục ruỗng nơi quan trường phong kiến.

6. Giá trị nghệ thuật: 

– Ngôn ngữ châm biếm đầy đả kích, gây cười.

– Tiếng cười trào phúng, đầy mỉa mai.

II – Trước khi đọc | Soạn bài Huyện đường sách Ngữ văn 10 Kết nối tri thức Tập 1

Câu 1 (Trang 132, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đề bài: Bạn đã xem biểu diễn tuồng lúc nào chưa? Bạn nghĩ sao khi kiểu nghệ thuật sân khấu truyền thống này đang gặp khó khăn trên con đường tới với khán giả hiện đại?

Lời giải chi tiết:

Gợi ý: Em đã từng xem tuồng ở trên sân khấu. Loại hình nghệ thuật này đang gặp nhiều khó khăn trên con đường tới với khán giả hiện đại bởi nó khá cổ điển và nội dung khá cũ, không còn phù hợp với đại đa số khán giả. Trong khi có rất nhiều loại hình giải trí khác ra đời như phim ảnh, nhạc kịch,… thu hút, hiện đại và dễ theo dõi hơn.

Câu 2 (Trang 132, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đề bài: Hãy tìm kiếm xem trên Internet toàn bộ hoặc từng trích đoạn trong vở tuồng này.

Lời giải chi tiết:

Học sinh tự tìm hiểu

III – Trong khi đọc | Soạn bài Huyện đường sách Ngữ văn 10 Kết nối tri thức Tập 1

Câu 1 (Trang 132, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đề bài: Cách bài trí nơi huyện đường – những chỉ dẫn cho việc thiết kế sân khấu

Lời giải chi tiết:

Những chi tiết cho thấy cách bài trí nơi huyện đường là:

– Trên tường chính giữa là bức hoành phi đề hai chữ “huyện đường”, hai bên hai câu đối, bên cạnh câu đối là cửa vào nhà trong

– Bàn giấy của tri huyện để chính giữa, trên có ống bút, nghiên mực, điếu bình

– Bàn của đề lại cũng có nghiên bút và một chồng đơn từ

Câu 2 (Trang 133, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đề bài: Lưu ý cách tự giới thiệu của nhân vật ở trong tuồng

Lời giải chi tiết:

Nhân vật tự giới thiệu về chức vụ, vị trí của mình cùng với những đặc điểm khác, tuy nhiên cách giới thiệu có phần hơi bị khoa trương, thị uy và hống hách

Câu 3 (Trang 134, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đề bài: Chú ý sự hả hả, trắng trợn của tri huyện khi tự “thưởng thức” những mưu mô của chính mình.

Lời giải chi tiết:

Tri huyện khi đưa ra được âm mưu muốn moi tiền từ Sò đã “cười khoái trá”, cho thấy được sự thỏa mãn và vui vẻ cũng như thói xấu và lòng tham của hắn khi muốn lũng đoạn, đục khoét tiền của dân.

Câu 4 (Trang 134, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đề bài: Hoạt động “ăn ý” giữa tên tri huyện và đề lại

Lời giải chi tiết:

Sau khi tên tri huyện muốn moi tiền từ Sò, xử Nghêu và Ốc, tên đề lại lại đưa ra ý kiến phải xử cả Sò và Hến ⇒ Cho thấy rõ bản chất tham lam của chúng, đều là những kẻ muốn đục khoét, moi tiền của người khác chứ không hề có ý định sẽ xử kiện công bằng.

Câu 5 (Trang 135, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đề bài: Điều gì sẽ xảy ra sau lời nói của lính lệ A?

Lời giải chi tiết:

Sau câu nói của lính lệ A, ông Trùm Sò và thị Hến sẽ đút lót tiền cho hắn và cùng vào huyện đường để mong được tri huyện giúp xử kiện

IV – Trả lời câu hỏi | Soạn bài Huyện đường sách Ngữ văn 10 Kết nối tri thức Tập 1

Câu 1 (Trang 136, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đề bài: Tóm tắt lại các sự việc trong đoạn trích.

Lời giải chi tiết:

Các sự việc chính ở trong văn bản:

– Đầu tiên, tri huyện bước ra và tự xưng tên tuổi, chức vụ, kinh nghiệm của mình

– Đề lại theo hầu ngay phía sau, hỏi thăm và thưa với tên tri huyện về vụ án của Thị Hến

– Sau một hồi bàn bạc, tri huyện cùng đề lại đưa ra phương án xử tù, phạt đòn và phạt tiền đối với ba tên Ốc, Nghêu và lý trưởng còn Sò và Thị Hến thì đợi xem xét

– Lính lệ ra gọi cả bên nguyên, bên bị và nhân chứng vào hầu

Câu 2 (Trang 136, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đề bài: Liệt kê lại những lời thoại cho thấy sự tương đồng về thủ đoạn, bản chất giữa các nhân vật bên huyện đường, từ tri huyện tới đề lại và lính lệ.

Lời giải chi tiết:

Những lời thoại cho thấy sự tương đồng về thủ đoạn, bản chất giữa các nhân vật ở huyện đường là:

Câu 3 (Trang 136, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đề bài: Đoạn trích cho thấy tên tri huyện và đề lại không cần giữ ý với nhau. Vì sao vậy? Phân tích sự hô ứng nhịp nhàng ở trong lời thoại giữa hai nhân vật.

Lời giải chi tiết:

– Tri huyện và đề lại không cần giữ ý với nhau bởi vì chúng là những người cùng bản chất xấu xa, tham lam, chuyên dùng quyền uy để nhũng nhiễu, ăn đút lót, hối lộ của dân chúng khi xử kiện.

– Dựa vào cách nói chuyện có thể nhận thấy hành vi xấu xa này của chúng đã xảy ra thường xuyên và lặp lại rất nhiều lần nên sự phối hợp diễn ra rất trơn tru:

• Khi tri huyện nói muốn để cho trường hợp của Sò lại bởi vì nó rất giàu, đề lại đã đưa ra phương án để nói cùng với mọi người là “ta cứ bảo là để tra cứu đã”.
• Đề lại nói muốn xử cho xong những người trọc đầu, tri huyện lập tức hưởng ứng theo “phải, nắm đứa có tóc ai nắm kẻ trọc đầu”
• Đề lại tâng bốc, khen ngợi, nịnh nọt với cách xử kiện của tên tri huyện “bẩm quan xử thật sâu sắc”, “vâng ạ, quan xử hay lắm”

Câu 4 (Trang 136, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đề bài: Qua theo dõi về cảnh tuồng Huyện đường, em hiểu như thế nào về thái độ,cách nhìn nhận của người dân thời xưa đối với chốn “cửa quan”?

Lời giải chi tiết:

Người dân thời xưa đối với chốn “cửa quan” vừa sợ sệt lại vừa trông đáng thương. Họ là những con người thấp cổ bé họng vậy nên không biết dựa dẫm vào đâu, chỉ có thể tới cửa quan kêu oan, nhưng chính họ cũng không biết rằng cửa quan chưa chắc đã là nơi lấy lại công bằng giúp họ.  Lời lẽ của lý trưởng và trùm sò khi được lính lệ gọi vào trong đầy vẻ khúm núm: “Vâng, tôi biết anh tử tế lắm, chúng ta với nhau rồi”; “Vâng, tôi xin hậu tạ, anh cứ giúp đỡ cho”.

Câu 5 (Trang 136, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đề bài: Lời tự giới thiệu (hình thức nói lối) của nhân vật tri huyện đã giúp cho người xem, người đọc hiểu được gì về con người ông ta? Hãy so sánh lời tự giới thiệu đó của một nhân vật cụ thể ở trong tuồng với những lời tự giới thiệu thường gặp trong đời sống nhằm rút ra nhận xét cần thiết.

Lời giải chi tiết:

– Trong phần nói lối, tên tri huyện tự giới thiệu mình là tri huyện, là người có vị trí, uy thế lớn chốn cửa quan, có nhiều kinh nghiệm, có nhiều lợi lộc, từng trải trên chốn quan trường, xử kiện “được thua tự đồng tiền”, nếu như người dân nào không nể sợ sẽ bị hắn bắt giam ngay vào nhà lao.

Lời giới thiệu này cho thấy tri huyện là một tên quan tham nhũng, thiếu liêm khiết, quen sử dụng quyền uy của mình đề ăn hối lộ, đút lót từ dân chúng. Ngoài ra còn là kẻ háo sắc, ngu dốt và đầy tự phụ.

– Lời giới thiệu của tên tri huyện dùng nhiều hình ảnh ẩn ý, cách nói đầy ẩn dụ, ngoài giới thiệu bản thân còn nhằm mục đích để khoe quyền thế, ra oai cùng với thiên hạ. Lời giới thiệu thường gặp ở trong đời sống tự nhiên, dễ nhớ, dễ hiểu và dùng nhiều từ ngữ phổ thông hơn là lời giới thiệu của tuồng.

Câu 6 (Trang 136, SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập một)

Đề bài: Nếu được tham gia dựng lại cảnh Huyện đường ở trên sân khấu, em sẽ lưu ý điều gì về diễn xuất của các diễn viên? Vì sao?

Lời giải chi tiết:

Đối với vở tuồng “Huyện đường”, diễn viên cần lưu ý một số điểm sau về diễn xuất:

– Hành động, bước đi, cử chỉ, động tác nên mạnh mẽ, rõ ràng và dứt khoát

– Động tác và lời nói, sắc thái biểu cảm cần phải hài hòa với những yếu tố khác như tiếng trống, kèn, nhạc

– Đối với vai tri huyện, những đoạn gây cười nên diễn một cách tự nhiên, khoái trá, bộc lộ rõ được bản chất tham nhũng của nhân vật

– Vai đề lại, lính lệ cần nói năng nhỏ nhẹ, ánh mắt láo liên và nụ cười gian xảo

V- Kết nối đọc – viết | Soạn bài Huyện đường sách Ngữ văn 10 Kết nối tri thức Tập 1

Câu hỏi: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của em về tiếng cười châm biếm của tác giả dân gian được thể hiện qua đoạn trích.

Đoạn văn tham khảo:

Đoạn trích Huyện đường trích từ tác phẩm Nghêu, Sò, Ốc, Hến thể hiện về cảnh tri huyện và đề lại bàn bạc với nhau về cách để nhũng nhiễu người kêu kiện. Qua lời nói của tri huyện cho thấy được sự gian xảo và dối trá khi nghĩ ngay đến việc kiếm chác tiền từ trùm Sò, ngang nhiên bàn bạc những ý đồ cùng đề lại mà không cần giữ ý. Tên đề lại bên cạnh tên tri huyện cũng không kém phần mưu mô khi “kẻ tung người hứng” cùng tri huyện để đạt được mục đích, thậm chí đề lại còn tung hứng khen cách phân xử của tri huyện rằng “quan xử hay lắm” dù cho thực chất cả hai người đều không xử gì mà chỉ nhìn vào cái lợi ích. Không dừng lại ở tên tri huyện và đề lại mà ngay cả nhân vật lính lệ, kẻ ở dưới cũng ngang nhiên nói dối để có thể kiếm tiền từ dân. Tiếng cười châm biếm đả kích ngay ở trong không gian trang nghiêm của chốn cửa quan. Sự đối nghịch giữa hành động lời nói của các nhân vật ngay bên trong chốn công đường đã tạo nên sự châm biếm ở trong đoạn trích.

Trên đây hướng dẫn Soạn bài Huyện đường trong chương trình sách mới Ngữ văn 10 Kết nối tri thức. Hy vọng bài soạn trên do BUTBI hướng dẫn sẽ giúp các bạn sẽ nắm vững được nội dung bài học và chuẩn bị thật tốt tiết văn trên lớp sắp tới.