Soạn bài “Ai đã đặt tên cho dòng sông” – Hoàng Phủ Ngọc Tường đầy đủ, chi tiết. Bài soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông – Hoàng Phủ Ngọc Tường  dưới đây mà Butbi chia sẻ sẽ giúp các bạn học sinh cảm nhận được vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng của dòng sông Hương đầy dịu dàng, say đắm trong suốt thủy trình của nó, cũng như thấy được sự am hiểu sâu rộng của tác giả  và lời giải chi tiết các bài luyện tập trong SGK Ngữ Văn 12. Chúc các bạn có bước soạn bài thật tốt để dễ dàng hơn trong quá trình tiếp thu bài giảng trên lớp.

Tham khảo thêm:

• Nhận định về Hoàng Phủ Ngọc Tường
• Tóm tắt Ai đã đặt tên cho dòng sông
• Phân tích bài ai đã đặt tên cho dòng sông
• Ai đã đặt tên cho dòng sông mở bài hay
• Kết ai đã đặt tên cho dòng sông
• Soạn bài người lái đò sông đà
• Những ngày đầu của nước Việt Nam mới

1. Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông phần tác giả

– Hoàng Phủ Ngọc Tường (1937) được sinh ra tại thành phố Huế. Tuy nhiên quê gốc của ông là ở làng Bích Khê, xã Triệu Long, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị.

– Ông sinh sống và học tập tại Huế đến hết bậc Trung học, sau đó  ông theo học tại trường Đại học Sư phạm Sài Gòn được tốt nghiệp năm 1960 và Trường Đại học Huế được tốt nghiệp năm 1964.

– Năm 1966, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã lên chiến khu và tham gia vào cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước thông qua hoạt động văn học nghệ thuật.

– Ông từng giữ chức Tổng thư ký Hội Văn học nghệ thuật Bình – Trị – Thiên và làm Tổng biên tập tạp chí Cửa Việt.

– Hoàng Phủ Ngọc Tường là nhà văn nổi tiếng chuyên viết bút ký.

– Các sáng tác văn chương của ông có sự kết hợp nhuần nhuyễn, hài hòa giữa chất trí tuệ với tính trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ kho kiến thức đa dạng, phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí…

– Một số tác phẩm chính tiêu biểu của Hoàng Phủ Ngọc Tường :

• Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu ( viết năm 1971), 
• Rất nhiều ánh lửa (viết năm 1979), 
• Ai đã đặt tên cho dòng sông (viết năm 1986), 
• Hoa trái quanh tôi (viết năm 1995)…

2. Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông phần Tác phẩm

A. Hoàn cảnh sáng tác

– “Ai đã đặt tên cho dòng sông” được Hoàng Phủ Ngọc Tường viết ở cố đô Huế vào ngày 4/1/1981, sau đó được in trong tập sách cùng tên.

– Bài bút ký có ba phần và đoạn trích chúng ta học trong sách giáo khoa thuộc phần đầu tiên.

B. Bố cục

Gồm 2 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến đoạn “ … chung tình với quê hương xứ sở ”. Hành trình và vẻ đẹp của dòng Hương giang.
• Phần 2. Phần còn lại. Sông Hương là dòng sông của văn hóa lịch sử và thơ ca.

C. Ý nghĩa nhan đề

Bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông” của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường được in trong tập sách cùng tên. Khi đặt nhan đề cho bài bút kí của mình, nhà văn đã gửi gắm nhiều lớp  ý nghĩa vào đó. Trước hết, xét về loại câu: “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” đây là một câu hỏi. Thật hiếm khi thấy một tác giả nào lại lấy một câu hỏi làm nhan đề cho một tác phẩm. Điều này đã thể hiện được sự độc đáo, nét rất riêng của nhà văn. Đồng thời, qua câu hỏi ấy, Hoàng Phủ Ngọc Tường muốn hướng cho người đọc biết đến nội dung xuyên suốt của tác phẩm đó chính là việc tìm hiểu nguồn gốc của dòng sông. Cụ thể hơn, đó là dòng sông Hương, dòng sông biểu tượng của xứ Huế mộng mơ. Con sông đó đã gắn bó với vùng đất này từ biết bao đời nay. Nguồn gốc của dòng sông được bắt nguồn từ một câu chuyện huyền thoại mỹ lệ của người dân làng Thành Chung, người ta kể rằng: “Người làng Thành Chung có nghề trồng rau thơm. Ở đây kể lại rằng vì yêu quý con sông xinh đẹp này nên nhân dân hai bờ sông đã nấu nước của hàng trăm loài hoa đổ xuống dòng sông cho làn nước thơm tho mãi mãi”. Cái tên “sông Hương” nghĩa là sông thơm – tuy giản dị nhưng lại chứa đựng một ý nghĩa vô cùng sâu sắc.

Không chỉ vậy, chỉ qua nhan đề, tác giả còn bộc lộ một niềm tự hào về những con người nơi đây, với những nét văn hóa truyền thống được tạo lên và được giữ gìn từ ngàn xưa. Qua đó tác giả cũng muốn bộc lộ sự biết ơn chân thành dành cho thế hệ đi trước đã có công khai phá ra vùng đất này. Đó là niềm tự hào sâu sắc dành cho quê hương, cho đất nước. “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” đây quả là một nhan đề độc đáo, đầy sáng tạo và chứa đựng nội dung tư tưởng cao cả mà Hoàng Phủ Ngọc Tường muốn gửi gắm.

D. Giá trị nội dung

Đoạn trích đã vẽ lên hình ảnh của một dòng sông Hương thơ mộng, trữ tình đầy chất thơ khi ở vùng thượng nguồn đến khi về với thành phố Huế. Vẻ đẹp của dòng sông Hương hiện lên với từng bước đi trong cuộc hành trình trở về với người tình thơ mộng. Và trong mỗi bước đi ấy, sông Hương như trưởng thành, thay đổi và lớn lên để từ một cô gái Di-gan mang vẻ phóng khoáng, man dại trở thành một bà mẹ phù xa của một vùng văn hóa xứ sở. Qua đoạn trích, người đọc con cảm nhận được tình yêu, niềm tự hào tha thiết, sâu lặng mà Hoàng Phủ Ngọc Tường đã gửi gắm, đã dành cho dòng sông quê hương, cho xứ Huế thân thương và cũng là cho đất nước.

E. Giá trị nghệ thuật

– Vẻ đẹp của sông Hương được tái hiện bằng một vốn hiểu biết phong phú về văn hóa, lịch sử, địa lý và cả văn chương của tác giả. Những cảm xúc sâu lắng cùng văn phong tao nhã, hướng nội, tài hoa và đầy tinh tế đã tạo nên sức hấp dẫn cho cả đoạn trích “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”.

3. Soạn văn Ai đã đặt tên cho dòng sông phần hướng dẫn Luyện tập

Câu số 1 (trang 203 SGK ngữ văn 12 tập 1):

* Vẻ đẹp của sông Hương khi ở vùng thượng lưu được tác giả miêu tả:

– Nó mang vẻ đẹp của sức sống mãnh liệt, hoang dại, bí ẩn, sâu thẳm nhưng cũng có lúc dịu dàng, say đắm

→ Sự mãnh liệt hoang dại ấy của con sông được thể hiện qua biện pháp nghệ thuật so sánh: bản trường ca rừng già => hình ảnh đầy ấn tượng, thể hiện sự mãnh liệt qua các ghềnh thác, cuộc sóng như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn.

– Vẻ đẹp dịu dàng, say đắm với những màu sắc rực rỡ.

– Dòng sông được nhân hóa lên thành một cô gái di-gan phóng khoáng, man dại, rừng già đã hun đúc cho cô gái bản lĩnh dan dạ và một tâm hồn tư do, trong sáng.

– Ngay từ đầu bài viết người đọc đã nhận thấy sự tài hoa từ ngòi bút Hoàng Phủ Ngọc Tường với sự liên tưởng kì thú, xác đáng cùng với ngôn từ gợi cảm đem lại sức hấp dẫn về con sông mang nét thơ mộng.

Câu số 2 (trang 203 SGK ngữ văn 12 tập 1):

 – Sự quan sát tỉ mỉ, đầy tinh tế trong việc miêu tả hành trình của dòn sông Hương được thể hiện qua câu: “Sông Hương đã chuyển dòng một cách liên tục, vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm mại…”

– Những so sánh liên tưởng đầy độc đáo: “Người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại”…

⇒ Hiệu quả thẩm mĩ: Nó vừa làm nổi bật lên vẻ đẹp đa chiều (trí tuệ, thơ mộng, trầm mặc)của dòng sông Hương vừa bày tỏ tình yêu tha thiết, sâu đậm và sự am hiểu sâu sắc của tác giả về dòng sông này.

 Câu số 3 (trang 203 SGK ngữ văn 12 tập 1):

Sông Hương khi chảy vào trung tâm thành phố mang một vẻ đẹp riêng:

• Một vẻ đẹp của sự man dại, dịu dàng, trầm mặc.
• Con sông giờ đây được khám phá, phát hiện ở nhiều sắc thái, tâm trạng khác nhau.
• Sông Hương khi gặp thành phố, nó như hòa quyện với điểm hẹn tình yêu, trở nên vui tươi và đặc biệt êm dịu, lãng mạn.
• Ngòi bút của tác giả thăng hoa khi tái hiện những cảm nhận tinh tế, liên tưởng và so sánh đẹp đến bất ngờ.

– Tác giả dành tình cảm yêu mến đặc biệt cho dòng sông này, thấu hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp trọn vẹn của dòng sông.

Câu số 4 (trang 203 SGK ngữ văn 12 tập 1):

* Dòng sông lịch sử:

– Sông Hương là một nhân chứng lịch sử của xứ Huế nói riêng và của đất nước nói chung, nó: “soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ”, nó đã chứng kiến những mất mát đau thương của nhân dân ta trong các cuộc khởi nghĩa thế kỉ XIX, …

– Sông Hương được nhân hóa lên như một người công dân có ý thức trách nhiệm sâu sắc với đất nước: “biết hiến đời mình để làm nên chiến công”, …Là một người con gái anh hùng đã cùng gắn bó với Huế qua nhiều cuộc chiến đấu khốc liệt mà đầy anh hùng trong thời kì trung đại, đến cách mạng tháng tám cũng có những chiến công rực rỡ, vang dội, …

* Dòng sông thơ ca:

– Sông Hương như là một “người mẹ phù sa của vùng văn hóa xứ sở”: tất cả âm nhạc cổ điển xứ Huế, những bản đàn theo suốt cuộc đời của Kiều và bản Tứ đại cảnh đều được sinh thành trên sông nước của dòng sông Hương.

– Sông Hương còn là người tài nữ đánh đàn trong đêm khuya mà điều ấy không bao giờ lặp lại trong cảm hứng của các thi nhân.

⇒ Tác giả đã phát hiện ra những vẻ đẹp của dòng sông Hương từ nhiều góc độ nhiều phương diện khác nhau để hiểu hết được giá trị đích thực của con sông. Sông Hương không chỉ là một con sông vô tri, vô giác mà trở nên có linh hồn, gửi gắm giá trị ngàn đời của xứ Huế mộng mơ.

 Câu số 5 (trang 203 SGK ngữ văn 12 tập 1):

Nét đặc sắc trong văn phong của tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường:

– Tình yêu dạt dào, sâu lắng của nhà văn dành cho quê hương, xứ sở lan tuyền vào đối tượng miêu tả, khiến nó trở nên lung linh, huyền ảo, đa dạng như chính con người đầy sống động.

– Sự liên tưởng diệu kỳ cùng những hiểu biết phong phú về kiến thức địa lý, lịch sử, văn hóa, nghệ thuật và cả trải nghiệm của bản thân.

– Ngôn từ trong sáng, phong phú, câu văn giàu gợi tả, gợi cảm và đậm chất thơ.

– Sử dụng thuần thục, độc đáo các phép tu từ như: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ

– Sự kết hợp hài hòa, tinh tế giữa cảm xúc, trí tuệ, chủ quan và khách quan.

4. Luyện tập

Đoạn trích mà tôi thấy đặc sắc và thích nhất đó là: Đoạn văn miêu tả vẻ đẹp sông Hương khi ở thượng nguồn.

* Gợi ý phân tích:

Hoàng Phủ Ngọc Tường một nhà văn nổi tiếng chuyên về bút kí. Một trong những tác phẩm đặc sắc và nổi bật nhất của ông phải kể đến “Ai đã đặt tên cho dòng sông”. Và nổi bật trong tác phẩm đó là vẻ đẹp của dòng sông Hương, đặc biệt là khi nó ở vùng thượng nguồn.

Con sông Hương khi thượng nguồn được tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường khắc họa với hai nét đẹp đối lập nhau: một vẻ đẹp mãnh liệt hoang dại nhưng cũng đầy dịu dàng và say đắm. Hành trình của Hương giang cũng giống như những con sông khác – đều bắt đầu từ thượng nguồn – nơi mà trong cảm nhận của nhà văn, nó giống như “bản trường ca của rừng già”. Quả thật là như vậy, con sông ở đây đã gắn liền với dãy núi Trường Sơn hùng vĩ. Nó mang trong mình một vẻ đẹp mạnh mẽ với sức mạnh nguyên sơ bản năng được tác giả miêu tả: “rầm rộ giữa những bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như những cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn”. Biện pháp tu từ so sánh kết hợp với động từ mạnh và lối điệp cấu trúc đã khiến cho con sông ấy hiện lên như một bản nhạc giàu cung bậc cảm xúc của thiên nhiên. Nhưng bản trường ca ấy không chỉ hào hùng, mà nó còn mang nét trữ tình sâu lắng. Sau những “rầm rộ”, “cuộn xoáy” kia, con sống đã dần trở nên “dịu dàng”, đằm thắm hơn để rồi có thể thu hút và làm “say đắm” bất cứ chàng trai nào khi chiêm ngưỡng, ngắm nhìn vẻ đẹp của nó “giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”.

Đặc sắc nhất đó là vẻ đẹp căn bản, nguyên sơ, hoang dã của rừng già đã đem đến cho nó một vẻ đẹp mà trong suy cảm của tác giả nó giống như một “cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”. Chúng ta đã biết đến những cô gái Di-gan là những người thích cuộc sống lang thang, tự do và yêu ca hát. Họ là những thiếu nữ có vẻ đẹp man dại mà đầy quyến rũ. Khi so sánh con sông với những cô gái ấy, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã khắc sâu vào tâm trí mỗi người đọc một ấn tượng mạnh về vẻ đẹp hoang sơ,  man dại nhưng cũng rất thiếu nữ, rất tình tứ và rất quyến rũ của con sông. Một vẻ đẹp tự do, phóng khoáng và có sức hấp dẫn.

Nhà văn muốn đem đến cho độc giả một cái nhìn sâu xa hơn, muốn “ghi công” con sông Hương ấy như một “đấng sáng tạo” đã góp phần tạo nên, gìn giữ và bảo tồn nét văn hóa của một vùng thiên nhiên xứ sở. Nếu như bấy lâu nay, chúng ta chỉ mới nhìn thấy vẻ đẹp của sông Hương ở bên ngoài. Nhưng lại quên mất đi rằng nó còn là nơi khởi nguồn, là một sự bắt đầu của một không gian văn hóa – văn hóa xứ Huế. Dòng sông ấy đã “ trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”, người mẹ ấy đã duy trì và bồi đắp “phù sa” cho cả một vùng văn hóa được hình thành dọc hai bên bờ sông . Thế nhưng mà “dòng sông hình như không muốn bộc lộ” cái công lao to lớn, vĩ đại ấy. Nó đã âm thầm chảy và lặng lẽ cống hiến cho cố đô Huế nhiều thế kỷ: “ Nếu chỉ mải mê nhìn ngắm khuôn mặt kinh thành của nó, tôi nghĩ rằng người ta sẽ không hiểu một cách đầy đủ bản chất của sông Hương với cuộc hành trình gian truân mà nó đã vượt qua, không hiểu thấu phần tâm hồn sâu thẳm của nó mà dòng sông hình như không muốn bộc lộ, đã đóng kín lại ở cửa rừng và ném chìa khóa trong những hang đá dưới chân núi Kim Phụng”. Khi đọc câu văn ấy, ta mới thấy được hết nét độc đáo trong ngòi bút tài hoa của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Nhà văn đã cho thấy chiều sâu của vẻ đẹp và “nhân cách” cao thượng của dòng sông, là nét “tính cách” đáng trân trọng của dòng Hương giang mà Hoàng Phủ Ngọc Tường muốn khắc họa lên.

Như vậy, dòng sông Hương khi ở thượng nguồn được nhà văn khắc họa, tái hiện lên một cách thật độc đáo. Bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông” này đã giúp người đọc hiểu hơn về nét đẹp của dòng sông Hương – một biểu tượng mang nét đặc trưng của thành phố Huế.

Hi vọng qua bài viết này, Butbi đã giúp các bạn nắm bắt được những thông  tin, kiến thức cơ bản nhất để có thể có bước chuẩn bị bài thât tốt.