Trích đoạn “Xúy Vân giả dại” (Vở chèo Kim Nham) được đánh giá là một trong những trích đoạn hay nhất của nghệ thuật chèo cổ Việt Nam. Hãy cùng BUTBI tìm hiểu về trích đoạn này qua bài soạn bài Xúy Vân giả dại SGK Ngữ văn 10 Cánh diều tập 1 nhé!

Bài viết tham khảo thêm:

• Soạn bài viết báo cáo kết quả nghiên cứu về một vấn đề
• Soạn bài Tự đánh giá Tỏ lòng (Thuật hoài)
• Soạn bài Mắc mưu Thị Hến

I – Chuẩn bị | Soạn bài Cảm xúc mùa thu Ngữ văn 10 Cánh Diều 

Tóm tắt tác phẩm Xúy Vân giả dại 

Xúy Vân là con gái của viên huyện Tể, đẹp người, đẹp nết được gả cho Kim Nham – một chàng thư sinh nghèo hiếu học. Cuộc hôn nhân ép buộc không tình yêu đã đưa cuộc đời nàng đến bi kịch. Sau khi về nhà chồng, chàng Kim Nham phải lên Tràng An để dùi mài kinh sử, Xúy Vân thì ở nhà bơ vơ trong sự coi thường và ghẻ lạnh của gia đình. Vì quá buồn tủi và khao khát được tìm kiếm hạnh phúc của đời mình nàng nên đã tin theo Trần Phương, hắn bày kế xúi nàng Xúy Vân giả điên để được tự do và thoát khỏi nhà chồng. Nhưng nàng không ngờ rằng Trần Phương là một tên “sở khanh”, đểu cáng, khiến nàng tuyệt vọng từ giả điên trở thành điên thật.

Câu 1 (Trang 64, SGK Ngữ Văn 10 Cánh diều – Tập 1)  

Đề bài: Văn bản đã kể lại sự việc gì và diễn biến của sự việc đó diễn ra như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

** Văn bản đã kể lại sự việc:

Văn bản kể lại sự việc nàng Xúy Vân giả dại (bị tên Trần Phương lừa gạt, xui giả điên để từ bỏ chồng là Kim Nham, từ chỗ giả điên nàng đã trở nên điên thật). Xúy Vân đi ăn xin, khi biết được Kim Nham sai người đưa cho mình nén bạc cùng nắm cơm thì xấu hổ, đau đớn. Nàng đã nhảy xuống sông tự vẫn

** Diễn biến sự việc:

– Kim Nham – Một chàng học trò nghèo từ Nam Định lên Tràng An trọ học, được huyện Tể gả cô con gái là Xúy Vân, một người con gái nết na, thùy mị.

– Trong khi chờ đợi Kim Nham “dùi mài kinh sử” xa nhà, Xúy Vân đã bị Trần Phương (một gã nhà giàu nổi tiếng phong tình) tán tỉnh và xui nàng giả vờ dại để thoát khỏi Kim Nhan.

– Xúy Vân giả điên, chồng Kim Nham hết lòng chạy chữa nhưng không được đành trả tự do cho nàng. Tên Trần Phương bội hứa khiến Xúy Vân đau khổ và điên thật

– Kim Nham đỗ đạt, được bổ nhiệm làm quan. Nhận ra vợ cũ điên dại phải ăn xin, Kim Nham bỏ nén bạc cùng nắm cơm sai người đem cho, Xúy Vân nhận ra chồng cũ, xấu hổ và tủi nhục nên đã nhảy xuống sông tự vẫn.

Câu 2 (Trang 64, SGK Ngữ Văn 10 Cánh diều – Tập 1) 

Đề bài: Nhân vật chính ở trong văn bản là ai? Nhân vật được thể hiện qua những chi tiết ngôn ngữ, hành động và tâm trạng,… như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

– Nhân vật chính của văn bản là: Xúy Vân

– Được thể hiện qua những chi tiết ngôn ngữ, hành động và tâm trạng:

• Là con gái của viên huyện Tề.
• Đảm đang, khéo léo, được gả cho chàng Kim Nham, một học trò nghèo người Nam Định.
• Buồn bã chờ đợi chồng dùi mài kinh sử.
• Bị tên Trần Phương xui giả điên để thoát khỏi chồng Kim Nham, Xúy Vân nghe theo.
• Đau khổ khi biết mình bị lừa dối, từ giả điên nàng đã trở nên điên thật.
• Xấu hổ, đau đớn, nàng đã nhảy xuống sông tự vẫn.

Câu 3 (Trang 64, SGK Ngữ Văn 10 Cánh diều – Tập 1) 

Đề bài: Văn bản có những chỉ dẫn sân khấu, các từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ,… nào được sử dụng? Các biện pháp, chỉ dẫn,… đó giúp bạn hình dung ra bối cảnh, hành động, tâm trạng,… của nhân vật như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

– Các chỉ dẫn được đặt ở trong ngoặc đơn (dùng để chú giải); các số chú thích (giải nghĩa cho từ vựng), (nói lệch; vỉa; hát quả giang; đế), (hát điệu con gà rừng; tiếng trống nhịp nổi lên, Xúy Vân múa theo điệu bắt nhện, se tơ, dệt cửi. Múa xong, Xúy Vân hát lên rồi cười và hát điệu sa lệch; đế), (nói điệu sử rầu; nói; hát sắp; hát ngược; Xúy Vân vào, vừa đi nàng vừa cười điên dại)

– Biện pháp tu từ: Ẩn dụ, so sánh và điệp ngữ

– Hình ảnh: 

• Một người phụ nữ đảm đang, khéo léo (hình ảnh Xúy Vân múa điệu quay tơ, dệt cửi”; 
• Một người phụ nữ với khát vọng và ước mong hạnh phúc thật giản dị “Chờ cho bông lúa chín vàng – Để anh đi gặt, để nàng mang cơm”; 
• Hình ảnh gợi tả về tình cảnh tù đọng, bế tắc đầy bất trắc, vừa phản ánh về sức nặng áp lực tới từ nhiều phía “Con cá rô nằm trong vũng chân trâu – Để cho năm bảy cần câu châu vào”

– Những chỉ dẫn, biện pháp,… đó giúp em hình dung ra được bối cảnh, hành động và tâm trạng của nhân vật là:

• Thấy được tâm trạng buồn bã, đau khổ của Xúy Vân khi tự thấy mình lỡ làng, dang dở, bẽ bàng: “Tôi kêu đò, đò nọ không thưa – Tôi càng chờ càng đợi, càng trưa chuyến đò; “Chả nên gia thất thì về – ở làm chi mãi cho chúng chê, bạn cười”

• Tâm trạng cô đơn, lạc lõng, vô nghĩa trong chính gia đình chồng “Con gà rừng ăn lẫn với con công – Đắng cay chẳng có chịu được, ức!”
• Nỗi thất vọng trước sự mâu thuẫn giữa ước mơ hạnh phúc một gia đình đầm ấm “Để anh đi gặt, để nàng mang cơm” với thực tế bị chồng bỏ bê, xao nhãng vì mải mê đèn sách “
• Tâm trạng uất ức, cô đơn, quẫn bách “Láng giềng ai hay, ức bởi xuân huyên” khắc họa sự cô đơn, nỗi tủi phận vì không có người chia sẻ
• Tâm trạng của Xúy Vân ở cuối đoạn trích rơi vào trạng thái hỗn loạn, điên dại, rối bời, mất đi phương hướng”

Câu 4 (Trang 65, SGK Ngữ Văn 10 Cánh diều – Tập 1) 

Đề bài: Nhan đề của đoạn trích và hình ảnh vai diễn ở trên gợi cho em ấn tượng ban đầu về nhân vật Xúy Vân như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Nhan đề của đoạn trích và hình ảnh vai diễn ở trên gợi cho em ấn tượng ban đầu về Xúy Vân là vốn là một cô gái bình thường, xinh đẹp, nết na nhưng lại đi giả dại.

II – Đọc hiểu | Soạn bài Cảm xúc mùa thu Ngữ văn 10 Cánh Diều 

Câu 1 (Trang 65, SGK Ngữ Văn 10 Cánh diều – Tập 1)

Chú ý tới các chỉ dẫn sân khấu (in nghiêng ở trong ngoặc đơn) và ngôn ngữ của nhân vật để hình dung ra hành động cảm xúc, tâm trạng của nhân vật Xuý Vân. 

Hướng dẫn trả lời:

– Các chỉ dẫn sân khấu (nói lệch; hát quả giang; vỉa; đế)

– Ngôn ngữ của nhân vật: Mang tính truyền cảm, mộc mạc, giản dị, tính hình tượng, giàu giá trị văn chương.

Câu 2 (Trang 65, SGK Ngữ Văn 10 Cánh diều – Tập 1)

Cách sử dụng từ ngữ trong lời hát của ở đoạn này Xuý Vân có gì độc đáo.

Hướng dẫn trả lời:

Cách sử dụng từ ngữ trong lời hát ở đoạn này của Xúy Vân độc đáo là nửa điên dại, ngô nghê kèm nửa chân thực, tỉnh táo và rất giàu hình ảnh, nhiều ngụ ý thể hiện được tâm trạng đau khổ của Xúy Vân về thân phận bẽ bàng, dang dở của mình.

Câu 3 (Trang 65, SGK Ngữ Văn 10 Cánh diều – Tập 1)

Trong lời xưng danh, Xuý Vân đã kể điều gì về bản thân?

Hướng dẫn trả lời:

Trong lời xưng danh, Xúy Vân kể mình là một người dại dột, có tài cao nhưng lại say đắm Trần Phương và phụ Kim Nham, nghe theo lời xúi dại của hắn là giả điên để thoát khỏi chồng, rồi cuối cùng từ chỗ giả điên lại trở thành điên thật.

Câu 4 (Trang 66, SGK Ngữ Văn 10 Cánh diều – Tập 1)

Chú ý tới các hình ảnh thể hiện tình cảnh, mơ ước và tâm trạng của nàng Xuý Vân.

Hướng dẫn trả lời:

– Tâm trạng cô đơn, lạc lõng, vô nghĩa ở trong gia đình chồng “Con gà rừng ăn lẫn với con công – Đắng cay chẳng có chịu được, ức!”

– Nỗi thất vọng, mâu thuẫn giữa ước mơ hạnh phúc gia đình đầm ấm “Để anh đi gặt, để nàng mang cơm” với tình cảnh thực tế bị chồng xao nhãng, bị bỏ bê vì mải mê đèn sách “Bông bông dắt, bông bông díu – Xa xa lắc, xa xa líu

– Tâm trạng cô đơn, uất ức, quẫn bách “Láng giềng ai hay, ức bởi xuân huyên” khắc họa sự cô đơn, tủi phận vì không có người chia sẻ.

Câu 5 (Trang 66, SGK Ngữ Văn 10 Cánh diều – Tập 1) 

Hình dung điệu múa và lời hát của Xuý Vân trên sân khấu.

Hướng dẫn trả lời:

Chúng ta có thể hình dung ra điệu múa Xúy Vân thể hiện nàng là một phụ nữ đảm đang, khéo léo “điệu múa bắt nhện, xe tơ, dệt cửi”. Là một phụ nữ lao động, mong ước của nàng thật bình thường, nhỏ bé, cụ thể. Tâm trạng Xúy Vân được thể hiện đặc sắc qua những câu hát, trận cười điên dại tưởng chừng như vô nghĩa cho thấy nội tâm rối bời, phong phú, đầy tính bi kịch của nàng.

Câu 6 (Trang 67, SGK Ngữ Văn 10 Cánh diều – Tập 1)

Xuý Vân than vãn về điều gì? Chú ý tới biện pháp ẩn dụ trong đoạn hát sắp.

Hướng dẫn trả lời:

– Xúy Vân than vãn về nỗi nhớ về người tình, trằn trọc không thể nào ngủ được, lưu luyến mối tình xưa.

– Biện pháp ẩn dụ ở trong câu “Con cá rô nằm trong vũng chân trâu – Để cho năm bảy cần câu châu vào” chính là trạng thái cô đơn, ấm ức, quẫn bách, gợi tả tình cảnh bế tắc, tù đọng đầy sự bất trắc, vừa phản ánh sức nặng của áp lực tới từ nhiều phía.

Câu 7 (Trang 67, SGK Ngữ Văn 10 Cánh diều – Tập 1)

Chú ý đến những điều ngược đời, phi thực tế  trong câu hát của nàng Xuý Vân,

Hướng dẫn trả lời:

Những điều ngược đời, phi thực tế ở trong câu hát của nàng Xúy Vân được thể hiện rõ nhất trong đoạn cuối văn bản: 

“Chiếc trống cơm, ai khéo vỗ nên bông 

… 

Cưỡi con gà mà đi đánh giặc!”

Qua đoạn cuối của văn bản, tâm trạng Xúy Vân rơi vào trạng thái điên dại, hỗn loạn, rối bời, mất phương hướng”. Những câu nói ngược, chứa đầy những phi lý, nghịch dị khơi gợi về một thực trạng nội tâm đầy bất ổn, xáo trộn, trớ trêu. Nhân vật dường như bị  rơi vào trạng thái hỗn loạn, điên dại, rối bời, mất phương hướng.

 

Trên đây là bài hướng dẫn soạn bài Soạn bài Xúy Vân giả dại trong chương trình SGK Ngữ văn 10 Cánh diều tập 1. Các bạn học sinh hãy tham khảo bài soạn thật kĩ và chuẩn bị thật tốt cho tiết học văn sắp tới trên lớp nhé!